Η φύση της Αττικής

Το οικοσύστημα της Ραμνούντας

Μια επισκόπηση

Τα γεωγραφικά στοιχεία του χώρου της αρχαίας Ραμνούντας περιλάμβαναν ένα οροπέδιο, που αποτελούσε και τον κύριο γεωργικό πόρο του αρχαίου δήμου, το λόφο όπου κτίστηκε η ακρόπολη και τα ιερά και μια μεγάλη, μάλλον αδρή ακτογραμμή προς τη ζώνη επαφής του Νότιου Ευβοϊκού κόλπου με το Αιγαίο. Ο λόφος της ακρόπολης απεκόπτετο από τις λοφώδεις μάζες της περιοχής με το κύριο ρέμα απορροής του οροπεδίου και μια δευτερεύουσα ρεματιά. Από τα τρία αυτά στοιχεία, το πιο ενδιαφέρον από την οπτική των φυσικών λειτουργιών είναι το οροπέδιο, ο κάμπος της Ραμνούντας ή Λημικό, όπως είναι γνωστός σήμερα.

Ο κάμπος της Ραμνούντας έχει την ιδιαιτερότητα να συνέχεται με το μεγάλο έλος του Σχινιά και τον κάμπο του Μαραθώνα, μια τεράστια ενότητα μεγάλης βιολογικής αξίας. Η Ραμνούντα αποτελεί στην ουσία την ήσυχη οπισθοχώρα του Μαραθώνα, μια ζώνη με πλούσιους πόρους, αλλά χωρίς κατοίκηση και χωρίς άλλες δραστηριότητες πλην της γεωργικής. Στην κρίσιμη περίοδο της ανοιξιάτικης μετανάστευσης, η Ραμνούντα φιλοξενεί τα κουρασμένα πουλιά, που περιμένουν την πρώτη καλοκαιρία για να προωθηθούν προς τα βόρεια.

Κύριο χαρακτηριστικό του κάμπου είναι η παράλληλη διάταξη αγροτεμαχίων κατά μήκος της φυσικής ύφεσης της λεκάνης. Λόγω της μικρής κλίσης, το υδρογραφικό δίκτυο της λεκάνης δεν είναι εκφρασμένο και γίνεται αισθητό μόνο στα ΝΔ και ΒΑ, όπου ξεκινούν δυο μεγάλες ρεματιές που καταλήγουν στο Μαραθώνα και τον Ευβοϊκό, αντίστοιχα. Η λεκάνη περιβάλλεται από ψηλούς πετρόλοφους, ντυμένους με ψηλή μακκία και φρύγανα, αλώβητους από εγκαταστάσεις και δραστηριότητες. Ένας από τους λόφους αποτελεί απαγορευμένη στρατιωτική ζώνη. Η βλάστηση αποτελείται από ψηλά κέδρα, πουρνάρια, σχίνα και κοκκορεβυθιές, ενώ υπάρχουν διάσπαρτες δεντροστοιχίες και συστάδες Χαλεπίου πεύκης.

Τα αγροτεμάχια φιλοξενούν κυρίως αμπέλια και αροτριαίες καλλιέργειες (κυρίως δημητριακά ζωοτροφών) και δευτερευόντως οπωρώνες. Ανάμεσα στις ιδιοκτησίες παρεμβάλλονται υφέσεις, λοφίσκοι, βραχώνες και χέρσες ζώνες με φυσική βλάστηση. Το σύνολο αξιοποιείται με παραδοσιακές μεθόδους και συνιστά ένα ιδανικό πεδίο για τα ζώα των μεσογειακών οικοσυστημάτων. Ανάμεσα στα θηλαστικά που έχουν καταγραφεί εδώ είναι η Αλεπού και το Τσακάλι.

Τα περίπου 90 είδη πουλιών του πιο κάτω πίνακα αποτελούν καρπό σποραδικών και μάλλον βιαστικών επισκέψεων, καθότι η περιοχή δεν προσελκύει το ενδιαφέρον των παρατηρητών, που προτιμούν τον πιο πλούσιο και γεμάτο εκπλήξεις Σχινιά.

Αξίζει να σημειωθούν τα παρακάτω:

• Το αρπακτικό με την πιο έντονη παρουσία είναι ο Καλαμόκιρκος. Την άνοιξη παραμένουν λίγες μέρες Στεπόκιρκοι και Λιβαδόκιρκοι.
• Η λεκάνη αποτελεί σημείο ανάπαυσης των Μαυροκιρκίνεζων που μόλις έφτασαν κατά την εαρινή μετανάστευση. Τα πουλιά προωθούνται σύντομα προς τα βόρεια. Το ίδιο συμβαίνει με τους Μελισσοφάγους, τις Χαλκοκουρούνες και άλλα είδη.
• Τις τελευταίες δεκαετίες, η παρουσία του Κισσόκουκου και της αναγκαίας για την εκτροφή των νεοσσών Καρακάξας είναι σταθερή.
• Οι Τσαλαπατεινοί φτάνουν την άνοιξη και φωλιάζουν.
• Τα λίγα ερείπια αποτελούν σημεία αγκύρωσης για την Κουκουβάγια και το Γκιώνη.
• Οι γεωργικές εργασίες αναμόχλευσης του εδάφους προσελκύουν λίγους Λευκοτσικνιάδες, μερικούς Καστανοκέφαλους Γλάρους, κάποιες Χαλκόκοτες και άφθονους Ασημόγλαρους από το Σχινιά.
• Είναι πιθανή η παρουσία της Τυτώς.
• Οι Νησιώτικες πέρδικες, προϊόν απελευθερώσεων, είναι εγκατεστημένες στους γύρω λόφους.

Αρπακτικά

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Φιδαετός	Short-toed snake eagle	Circaetus gallicus
Γερακίνα	Common buzzard	Buteo buteo
Αετογερακίνα	Long-legged buzzard	Buteo rufinus
Ξεφτέρι	Eurasian sparrowhawk	Accipiter nisus
Πετρίτης	Peregrine falcon	Falco peregrinus
Βραχοκιρκίνεζο	Kestrel	Falco tinnunculus
Κιρκινέζι	Lesser kestrel	Falco naumanni
Μαυροπετρίτης	Eleonora's falcon	Falco eleonorae
Μαυροκιρκίνεζο	Red-footed falcon	Falco vespertinus
Καλαμόκιρκος	Western marsh harrier	Circus aeruginosus
Λιβαδόκιρκος	Montagu's harrier	Circus pygargus
Στεπόκιρκος	Pallid harrier	Circus macrourus

Νυχτοπούλια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κουκουβάγια	Little Owl	Athene noctua
Γκιώνης	Scops Owl	Otus scops

Γλάροι & γλαρόνια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Ασημόγλαρος της Μεσογείου	Yellow Legged Gull	Larus michahellis
Καστανοκέφαλος Γλάρος	Black headed Gull	Chroicocephalus ridibundus

Ερωδιοί

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Λευκοτσικνιάς	Little egret	Egretta garzetta

Πελεκάνοι, Πελαργοί, Φοινικότερα και Ίβιδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Χαλκόκοτα	Glossy ibis	Plegadis falcinellus

Κορακοειδή

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κόρακας	Raven	Corvus corax
Κουρούνα	Carrion crow	Corvus cornix
Κίσσα	Eurasian jay	Garrulus glandarius
Καρακάξα	Eurasian magpie	Pica pica
Ψαρόνι	Common starling	Sturnus vulgaris

Κορακιόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Χαλκοκουρούνα	European roller	Coracias garrulus
Μελισσοφάγος	European bee-eater	Merops apiaster
Τσαλαπετεινός	Eurasian hoopoe	Upupa epops

Περιστερόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Δεκαοχτούρα	Eurasian collared dove	Streptopelia decaocto
Τρυγόνι	European turtle dove	Streptopelia turtur
Αγριοπερίστερο	Rock dove	Columba livia

Χελιδόνια & σταχτάρες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σπιτοχελίδονο	Western house martin	Delichon urbicum
Σταβλοχελίδονο	Barn swallow	Hirundo rustica
Μιλτοχελίδονο	Red-rumped swallow	Cecropis daurica
Οχθοχελίδονο	Sand martin	Riparia riparia
Βουνοσταχτάρα	Alpine swift	Tachymarptis melba
Σταχτάρα	Common swift	Apus apus
Ωχροσταχτάρα	Pallid swift	Apus pallidus

Ορνιθόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Νησιώτικη Πέρδικα	Chukar partridge	Alectoris chukar

Κούκκοι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κούκος	Common cuckoo	Cuculus canorus
Κισσόκουκος	Great Spotted Cuckoo	Clamator glandarius

Σπίζες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Καρδερίνα	European goldfinch	Carduelis carduelis
Σπίνος	Eurasian chaffinch	Fringilla coelebs
Σκαρθάκι	European serin	Serinus serinus
Φλώρος	European greenfinch	Chloris chloris

Τσιχλόνια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Τσιφτάς	Corn bunting	Emberiza calandra
Σιρλοτσίχλονο	Cirl bunting	Emberiza cirlus
Αμπελουργός	Black-headed bunting	Emberiza melanocephala

Τσίχλες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Τσίχλα	Song thrush	Turdus philomelos
Κοτσύφι	Common blackbird	Turdus merula

Σπουργίτια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σπιτοσπουργίτης	House sparrow	Passer domesticus
Χωραφοσπουργίτης	Spanish sparrow	Passer hispaniolensis

Κεφαλάδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Αετομάχος	Red backed shrike	Lanius collurio
Σταχτοκεφαλάς	Lesser grey shrike	Lanius minor
Κοκκινοκεφαλάς	Woodchat shrike	Lanius senator

Σουσουράδες & Κελάδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Λευκοσουσουράδα	White Wagtail	Motacilla alba
Κιτρινοσουσουράδα	Western Yellow Wagtail	Motacilla flava
Ωχροκελάδα	Tawny pipit	Anthus campestris
Λιβαδοκελάδα	Meadow pipit	Anthus pratensis
Δεντροκελάδα	Tree pipit	Anthus trivialis
Κοκκινοκελάδα	Red-throated pipit	Anthus cervinus

Κορυδαλλοί

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κατσουλιέρης	Crested lark	Galerida cristata
Μικρογαλιάντρα	Greater short-toed lark	Calandrella brachydactyla

Ποταμίδες & Στριτσίδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Τσιχλοποταμίδα	Great reed warbler	Acrocephalus arundinaceus
Βαλτοποταμίδα	Marsh warbler	Acrocephalus palustris
Ωχροστριτσίδα	Olivaceous Warbler	Iduna pallida

Παπαδίτσες, τσομπανάκοι και συγγενή

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Καλόγερος	Great tit	Parus major
Αιγίθαλος	Long-tailed tit	Aegithalos caudatus
Γαλαζοπαπαδίτσα	Eurasian blue tit	Cyanistes caeruleus
Κλειδωνάς	Sombre tit	Poecile lugubris

Τσιροβάκοι, τριλιστές & βασιλίσκοι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κοκκινοτσιροβάκος	Eastern subalpine warbler	Curruca cantillans
Θαμνοτσιροβάκος	Common whitethroat	Curruca communis
Μαυροτσιροβάκος	Sardinian warbler	Curruca melanocephala
Μαυροσκούφης	Eurasian blackcap	Sylvia atricapilla
Μελωδοτσιροβάκος	Eastern Orphean warbler	Sylvia crassirostris
Κιστικόλη	Zitting cisticola	Cisticola juncidis
Ψευταηδόνι	Cetti's warbler	Cettia cetti

Ψάλτες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Θαμνοψάλτης	Dunnock	Prunella modularis

Φυλλοσκόποι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Δασοφυλλοσκόπος	Wood warbler	Phylloscopus sibilatrix
Δασοφυλλοσκόπος	Wood warbler	Phylloscopus sibilatrix
Δενδροφυλλοσκόπος	Common chiffchaff	Phylloscopus collybita

Αιγοθηλίδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Γιδοβύζι	European nightjar	Caprimulgus europaeus

Μυγοχάφτες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σταχτομυγοχάφτης	Spotted flycatcher	Muscicapa striata
Κρικομυγοχάφτης	Collared flycatcher	Ficedula albicollis
Καρβουνιάρης	Black redstart	Phoenicurus ochruros
Σταχτοπετρόκλης	Northern wheatear	Oenanthe oenanthe
Ασπροκωλίνα	Western black-eared wheatear	Oenanthe melanoleuca
Καστανολαίμης	Whinchat	Saxicola rubetra
Μαυρολαίμης	European stonechat	Saxicola rubicola
Κοκκινολαίμης	European robin	Erithacus rubecula
Αηδόνι	Common nightingale	Luscinia megarhynchos

Οριολίδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Συκοφάγος	Eurasian Golden Oriole	Oriolus Oriolus

Φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
Σύνταξη πίνακα: Λ. Σταύρακας