Χλωρίδα του Ολύμπου

Γνωρίστε είδη φυτών του Ολύμπου

Ο Όλυμπος είναι ο μοναδικός ορεινός όγκος της Ελλάδας με τόσο εκτεταμένη αλπική ζώνη (η ζώνη πάνω από τα 2000 μέτρα), καθώς το επόμενο σε υψόμετρο βουνό είναι ο Σμόλικας στα 2637 μ. Όσον αφορά τη χλωρίδα, το γεγονός αυτό αντανακλάται τόσο στον αριθμό των φυτικών ειδών και υποειδών (taxa) που έχουν καταγραφεί, όσο και στον μεγάλο αριθμό των τοπικών ενδημικών (στενοενδημικών) taxa, φυτών που η κατανομή τους περιορίζεται αποκλειστικά στα όρια του ορεινού όγκου.

Η εξερεύνηση της χλωρίδας του Ολύμπου

Η ιστορία της χλωριδικής εξερεύνησης του Ολύμπου δεν είναι γραμμική. Καθώς την περίοδο της πρώτης ακμής της βοτανικής έρευνας στην Ελλάδα (δεύτερο μισό του 19ου αιώνα) ο Όλυμπος βρισκόταν λίγο-πολύ στη συνοριακή ζώνη του νεοϊδρυθέντος Ελληνικού κράτους με την υποχωρούσα Οθωμανική αυτοκρατορία, η πρόσβαση στο βουνό για τους ερευνητές δεν ήταν απλή υπόθεση.

Από τους πρώτους που συνέλλεξαν φυτά στην περιοχή ήταν ο γάλλος Rémi Aucher-Éloy, που συνέγραψε το έργο Relations de voyages en Orient de 1830 à 1838 (1843) και στη διάρκεια των πολύχρονων ερευνών του κατέθεσε στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Παρισιού ένα ερμπάριο με 12.000 είδη. Οι Χελντράιχ και Ορφανίδης πραγματοποίησαν επισκέψεις τη δεκαετία του 1850 και μάζεψαν πολύτιμο υλικό, περιγράφοντας και νέα είδη, ωστόσο τα δεδομένα για τη χλωρίδα του Ολύμπου άρχισαν να αποκτούν σημαντικό όγκο και να οργανώνονται μετά το 1925.

Η πιο συστηματική και συνθετική εργασία ολοκληρώθηκε το 1980 με τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων των ερευνών και με την έκδοση του τόμου «Wild flowers of mount Olympus» (1980), καρπός πολυετών ερευνών και μελετών της ομάδας του Δανού καθηγητή συστηματικής βοτανικής Arne Strid, που υπήρξε ο κορυφαίος ερευνητής της ελληνικής χλωρίδας και αυθεντία στα φυτά του Ολύμου. Ο Strid συνέχισε τη συνθετική και επιστημονική ανάλυση της χωρίδας των ελληνικών βουνών στο μνημειώδες Mountain flora Greece, όπου ο Όλυμπος κατέχει κεντρική θέση.

Έκτοτε, ερευνητικά η χλωρίδα του βουνού μελετάται κυρίως αποσπασματικά (σε επίπεδο είδους, γένους ή βάσει σπανιότητας). Βάσει όλων αυτών των βοτανικών εργασιών, ο συνολικός αριθμός φυτών του Ολύμπου εκτιμάται σε περίπου 1700 taxa ή περίπου το 25% των φυτικών ειδών του ελληνικού χώρου – ως μέτρο σύγκρισης αναφέρουμε ότι στη Γκιώνα (2510 μ.), το πέμπτο υψηλότερο βουνό της χώρας, έχουν καταγραφεί περίπου 1270 taxa, ενώ στην πολύ εκτεταμένη Τύμφη έχουν καταγραφεί περίπου 1700 είδη και υποείδη.

Τα περισσότερα σπάνια φυτά του Ολύμπου θα τα συναντήσουμε κοντά στους βραχώνες και κάτω από τις ατελείωτες ορθοπλαγιές. Ωστόσο, τα απέραντα λιβάδια φιλοξενούν δεκάδες ενδιαφέροντα είδη, από τους ανοιξιάτικους κρόκους μέχρι τις εντυπωσιακές Gentianella και το τοπικό τσάι του βουνού Sideritis scardica.

Τα ενδημικά φυτά του Ολύμπου

Τα στενοενδημικά φυτά του Ολύμπου είναι 27, αριθμός μεγαλύτερος από ότι σε οποιονδήποτε άλλο ορεινό όγκο της χώρας. Αρκετά από αυτά, όπως το Alyssum handelii, η Viola striis-notata, το Cerastium theophrasti κ.α., περιορίζονται σε υψόμετρο άνω των 2500 μέτρων, τη ζώνη δηλαδή που στην Ελλάδα συναντάται αποκλειστικά στον Όλυμπο. Διαβάστε περισσότερα για την σημαντική αυτή ομάδα φυτικών οργανισμών στη σελίδα Ενδημικά φυτά του Ολύμπου.

Ορχιδέες του Ολύμπου

Το οικοσύστημα του Ολύμπου είναι μια τεράστια αγκαλιά, που μέσα στην πλούσια ποικιλία βιοτόπων και το μεγάλο για την Ελλάδα υψομετρικό εύρος, προσφέρει ένα μοναδικό εύρος περιβαλλοντικών ευκαιριών για τα φυτά. Ανάμεσα στα άλλα σπάνια και ενδιαφέροντα φυτά, οι ορχιδέες είναι η ομάδα που χαρίζει την εντονότερη απτή αίσθηση του χλωριδικού παραδείσου.

Πράγματι, στον Όλυμπο έχουν καταγραφεί περίπου 50 είδη ορχιδέας, αριθμός εξίσου εντυπωσιακός με την ίδια την αισθητική των πανέμορφων αυτών φυτών.
Διαβάστε περισσότερα για τα εξωτικά αυτά φυτά στη σελίδα Ορχιδέες του Ολύμπου.

Το γένος Saxifraga στον Όλυμπο

Στους αναρίθμητους βραχώνες του Ολύμπου θα συναντήσουμε τα είδη του γένους Saxifraga, που εδώ εκπροσωπείται από πολλά και εξαιρετικά ενδιαφέροντα μέλη. Διαβάστε περισσότερα για τα εντυπωσιακά αυτά στολίδια των βράχων στη σελίδα Saxifraga του Ολύμπου.

Το γένος Sedum στον Όλυμπο

Άλλο ένα γένος με ειδικές προσαρμογές για τις αντίξοες συνθήκες - την ξηρασία του ηπειρωτικού καλοκαιριού αυτή τη φορά και όχι το χιόνι της αλπικής ζώνης - είναι τα Sedum. Διαβάστε περισσότερα για τα Sedum του Ολύμπου στη σελίδα Sedum του Ολύμπου.

Τα άνθη του Φλεβάρη

Ο Φεβρουάριος, τελευταίος μήνας του χειμώνα, είναι η περίοδος που θα βρούμε τα πρώτα ανθισμένα φυτά στον Όλυμπο. Ανάμεσά τους, θα βρούμε πολυάριθμες πρίμουλες (Primula vulgaris), κίτρινους κρόκους (Crocus chrysanthus) και μπλε κρόκους (Crocus veluchensis). Διαβάστε περισσότερα για την περιορισμένη αλλά εκρηκτική ανθοφορία του Ολύμπου στη σελίδα Ανθοφορία του Φλεβάρη.

Κείμενο και φωτογραφίες: Α. Καλτσής, Τ. Αδαμακόπουλος