Μονή Παναγίας Ανδρουμπεβίτσας
Τα μοναστήρια της Αβίας
Μονή Παναγίας Ανδρουμπεβίτσας
Η μονή Παναγίας Ανδρουμπεβίτσας είναι η μοναδική εν ενεργεία μονή της Μεσσηνιακής Μάνης. Το συγκρότημα είναι κτισμένο στα ανατολικά του κεντρικού δρόμου Καλαμάτας-Αρεόπολης και πολύ κοντά στον αυχένα ανάμεσα στην Αβία και την περιοχή της Καρδαμύλης. Ο αυχένας αυτός δεν ταυτίζεται με το διάσελο Δύο Πέτρες, που είναι το παλιό πέρασμα ανάμεσα στις δύο περιοχές και βρίσκεται λίγο δυτικότερα, στο ίδιο ακριβώς υψόμετρο (380 μ.).
Η μονή ξεκίνησε την πορεία της στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι το μοναστήρι κτίστηκε στον χώρο κάποιας παλαιότερης εγκατάστασης, πιθανόν αμυντικού χαρακτήρα. Το συγκρότημα είναι αναστηλωμένο και τα κτίσματά του διασώζουν πολλές διαδοχικές οικοδομικές φάσεις.
Η Μονή Παναγίας Ανδρουμπεβίτσας
Ίδρυση και δομή της μονής Ανδρουμπεβίτσας
Η μονής Ανδρουμπεβίτσας ή μονή της Θεοτόκου της Ανδρουμπεβίτζιας, όπως ήταν το τοπικά γνωστό όνομά της και όπως αναγράφεται στην κτητορική επιγραφή του 18ου αιώνα, έχει μια αρκετά ταραχώδη ιστορία που κινείται παράλληλα με τη διεκδίκηση της κτηματικής υπόστασής της από τους τοπικούς προύχοντες.
Αν και η παρουσία της ξεκινά από τον 13ο αιώνα, οι πληροφορίες για την πορεία της μονής κατά την ύστερη βυζαντινή περίοδο απουσιάζουν. Φαίνεται ότι η Ανδρουμπεβίτσα εντασσόταν στο κοινωνικό και παραγωγικό πλαίσιο της ζώνης της άμεσης επιρροής του κάστρου της Ζαρνάτας και της εκεί εδρεύουσας Πατριαρχικής Εξαρχίας. Η Εξαρχία, ως αναφερόμενη στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, είχε ήδη κληροδοτήσει στην περιοχή τον τίτλο Σταυροπήγιον (που το βρίσκουμε σήμερα στο όνομα του κύριου οικισμού) και υπαγόρευσε και τη σταυροπηγιακή υπαγωγή της μονής. Χάρη στις στενές σχέσεις εκκλησίαστικής και κοσμικής εξουσίας της Μάνης, οι μοίρες της μονής έμειναν συνδεδεμένες με τους άρχοντες της Ζαρνάτας, που την ενέταξαν στις εκτάσεις που διαχειρίζονταν, οπωσδήποτε όταν το μοναστήρι ερήμωνε, αλλά ακόμα και στις περιόδους που άνθιζε.
Το συγκρότημα της μονής Ανδρουμπεβίτσας εμφανίζει την τυπική μοναστηριακή διάταξη, με έναν σχεδόν τετράγωνο ψηλό τοίχο να περιβάλλει τα κτίσματα, που να διατάσσονται σε επαφή με τις πλευρές του διαμορφώνοντας εσωτερική ευρύχωρη αυλή, στο μέσο περίπου της οποίας βρίσκεται το καθολικό.
Τα κελιά και οι κοινόχρηστοι χώροι της μονής στεγάζονται σε τέσσερα διώροφα κτίσματα, που καταλαμβάνουν τη νότια πτέρυγα του περιβόλου. Οι όροφοι εξυπηρετούνται από δύο εξωτερικές λιθόκτιστες σκάλες. Αντίκρυ τους, ένα ακόμα διώροφο ορθογώνιο κτήριο στέγαζε το ελαιουργείο της μονής.
Το φυσικό και αμυντικό πλαίσιο
Η μονή χάνεται σε ένα πέλαγος από ελαιώνες, πουρνάρια και διάσπαρτες βελανιδιές. Είναι το μοναδικό μοναστήρι της Μάνης που δεν έχει κτιστεί σε οχυρή ή κρυπτική θέση: το συγκρότημα είναι ορατό και όλες οι πλευρές του είναι εύκολα προσιτές και δεν έχει - πέραν του περιβόλου - αμυντικά στοιχεία, εκτός της προστασίας που το προσέφερε το γειτονικό φρούριο της Ζαρνάτας.
Το καθολικό της μονής Ανδρουμπεβίτσας
Το καθολικό της μονής Ανδρουμπεβίτσας συνιστά μια ιδιαίτερη περίπτωση στο μοναστηριακό χώρο της Μάνης, συνδυάζοντας τα κτηριακά μέρη δύο εκκλησιών διαφορετικών περιόδοων. Πράγματι, η σημερινή μορφή του καθολικού είναι αποτέλεσμα της ένωσης ενός μονόχωρου καμαροσκέπαστου βυζαντινού ναού του 2ου μισού του 13ου αιώνα στα ανατολικά και ενός μεταβυζαντινού, σχήματος ελεύθερου σταυρού των αρχώ ντου 18ου αιώνα, στα δυτικά.
Το σύνολο είναι αποκατεστημένο. Κατά τις εργασίες φάνηκε ότι οι δύο ναοί ήταν συνδεδεμένοι εσωτερικά από την περίοδο κατασκευής του νεότερου καθολικού, που ήρθε να υποδεχθεί και να διασώσει τα ζωτικά τμηματα του παλιότερου ναού.
Το νεότερο τμήμα είναι κατάγραφο εσωτερικά με τοιχογραφίες του ζωγράφου Αναγνώστη Μακρομάλλου, έργα του 1704.
Η μονή Ανδρουμπεβίτσας στον ευρύτερο πλαίσιο
Όπως είπαμε και πιο πάνω, η μονή Ανδρουμπεβίτσας εντάσσεται στον κόσμο της Ζαρνάτας, περιοχή με απέραντους ελαιώνες και πλούσια κτηνοτροφική ζωή και χάρη στο ελαιοτριβείο και τα κοπάδια της, η μονή συμμετέχει έντονα στην οικονομία της Αβίας. Οι αναφορές της ύστερης Τουρκοκρατίας την παρουσιάζουν ως εύρωστη.
Ωστόσο, στο τέλος αυτής της περιόδου και συγκεκριμένα μετά τη δίνη των Ορλωφικών, στην οποία παρασύρθηκε ολόκληρη η Ζαρνάτα και η γύρω περιοχή, η μονή Ανδρουμπεβίτσας αναφέρεται ως ήδη ερημωμένη και εγκαταλελειμένη. Το 1810 εκχωρείται στη μονή Δοχειαρίου του Αγίου Όρους, με σκοπό την επανίδρυσή της, σχέδιο που μάλλον δεν υλοποιείται, καθότι λίγα χρόνια μετά η μονή φαίνεται ότι βρίσκεται κάτω από τη διαχείριση της ισχυρής οικογένειας Τζαννετάκη. Τη δεκαετία του 1970, το συγκρότημα εντάχθηκε σε πρόγραμμα αναστήλωσης και το 1978 δέχθηκε γυναικεία αδελφότητα, υπό την οποία λειτουργεί έως σήμερα.
Διαδρομές που διέρχονται από τη Μονή Ανδρουμπεβίτσας
Η κυριότερη πεζοπορική διαδρομή που περνά κοντά από τη Μονή Ανδρουμπεβίτσας είναι η πορεία Αρμίτσα-Πηγάδια.
Πηγές: Νίκη Μεγαλομμάτη 2021. Μεταβυζαντινά μοναστηριακά συγκροτήματα με εγκαταστάσεις αγροτικής οικονομίας στη Μεσσηνιακή Μάνη. Διδακτ. Διατρ. Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Κείμενο & φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide Greece
ΟΔΗΓΟΙ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ
Ο οδηγός Αβία topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Η Αβία topoguide περιλαμβάνεται στην ομάδα της Πελοποννήσου. Αποκτήστε τον οδηγό Αβία topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Αβία topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό Αβία topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης πέντε περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή του αναλυτικού χάρτη όλης της Μάνης και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.