Τα χωριά της Σερίφου

Το οικιστικό σύστημα της Σερίφου μοιάζει με αυτό των άλλων νησιών των Κυκλάδων: και εδώ έχουμε το πεντάπτυχο "Χώρα" - λιμάνι - κύρια χωριά - αγροτικοί συνοικισμοί -παράκτιοι οικισμοί.
Οι κύριοι οικισμοί είναι η Χώρα και το Λιβάδι - λιμάνι και μείζων αναπτυσσόμενος οικισμός, που συνέχεται με το δίδυμο Λιβαδάκια και Ράμμος. Τα άλλα χωριά που κατοικούνται μόνιμα σήμερα είναι η Παναγιά, ο Καλλίτσος, η Γαλανή και ο Πύργος. Οι βασικοί παράκτιοι οικισμοί είναι ο Αβεσσαλός, το Μέγα Λιβάδι, ο Κουταλάς, ο μικρός Κένταρχος, η Συκαμιά και το πολύ αραιοκατοικημένο Γάνεμα. Τέλος, οι αγροτικοί συνοικισμοί είναι η Αγία Θέκλα, η Λιόμαντρα, το Μία Χωριό, η Ποταμιά και ο Τριαντάφυλλος.

Η Χώρα, που επίσημα μοιράζεται το ίδιο όνομα με το νησί, είναι ο μοναδικός οικισμός που ξεπερνά την τυπολογία του χωριού. Είναι μια παμπάλαια κώμη, γνωστή από την αρχαιότητα, οχυρωμένη στο Μεσαίωνα, με περίπλοκη και ανήσυχη δομή, μοιρασμένη σε ενορίες-συνοικίες.
Η Χώρα, που μέχρι πρότινος συγκέντρωνε όλες τις υπηρεσίες και υπήρξε καρδιά της ζωής του νησιού, επιβλέπει από το ύψος της το Λιβάδι, το επίνειό της, να ολοκληρώνει τη μεταμόρφωσή του από ένα απλό ψαροχώρι σε μια τουριστική λουτρόπολη, εγκολπώνοντας τον Αυλόμωνα, τα Λιβαδάκια και το Ράμμο.

Η Παναγιά είναι ένας σχετικά νέος οικισμός που συσπειρώθηκε τον 19ο αιώνα γύρω από την εκκλησία της Παναγίας, κτίσμα του 11ου αι., από την οποία πήρε και το όνομά του. Δεσπόζοντας στην κοιλάδα των Διποταμάτων, το χωριό νέμεται μια μεγάλη αγροτική περιφέρεια, με πολλά νερά. Δύο πολύ καλά μονοπάτια και ένας σύγχρονος δρόμος οδηγούν στην όμορφη παραλία της Συκαμιάς, όπου οι λιγοστοί πλέον κάτοικοι του χωριού διατηρούν περιβόλια και οπωρώνες.

Η Γαλανή είναι, μαζί με τον Καλλίτσο, ένας από τους ελάχιστους παλιούς οικισμούς της βόρειας Σερίφου. Απλωμένο στην προσήλια πλαγιά της κοιλάδας του Κάλαμου, το χωριό έχει έναν σφιχτό πυρήνα κτισμένο γύρω από την παλιά ενοριακή εκκλησία του Αγίου Νεκταρίου και μερικές δορυφορικές συσπειρώσεις κατοικιών.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μικροί αγροτικοί συνοικισμοί, που αποικούν τις ερημιές του βορρά. Λίγα σπίτια γύρω από μια εκκλησία, όπως η Αγία Θέκλα ή η Παναγία Λιόμαντρα, στηρίζουν σήμερα τις εποχικές γεωργικές εργασίες των ιδιοκτητών, που μένουν πλέον μόνιμα στη Χώρα ή συχνότερα στο Λιβάδι. Εκτός από τους βασικούς αγροτικούς συνοικισμούς, υπάρχουν και οι εντελώς έρημες συνοικήσεις, όπως το Πλατύ Χωράφι, ο Τελεύτης, τα Πλακάλωνα, η Καλαβάτσαινα, η Κεφάλα, το Πυργί και τα Μούτσουνα.