Μουσεία των Σπετσών

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

Στις Σπέτσες λειτουργούν δύο μεγάλα μουσεία, το Μουσείο Σπετσών και το Μουσείο Μπουμπουλίνας.

Μουσείο Σπετσών

Το Μουσείο Σπετσών είναι αφιερωμένο στην πρόσφατη ιστορική διαδρομή του νησιού, μέσα από στοιχεία της ζωής επιφανών τέκνων του. Το κτίριο που στεγάζει το μουσείο υπήρξε το αρχοντικό του Χατζηγιάννη Μέξη και αποτελεί το ίδιο ένα σπουδαίο μνημείο, καθότι όχι μόνο ανήκε σε έναν από τους επιφανέστερους Σπετσιώτες - σπουδαίος ναυτικός, πλούσιος έμπορος και με σουλτανικό φιρμάνι "πρώτος των προκρίτων" - , αλλά αρχιτεκτονικά καθρεφτίζει τις επιρροές της ευρείας πολιτισμικής ακτίνας στην οποία είχαν πρόσβαση οι ισχυρές οικογένειες τους νησιού. Το κτίριο κτίστηκε μεταξύ των ετών 1795-1798.

Η είσοδος στον ψηλό φρουριακό περίβολο γίνεται μέσω ισχυρής πύλης και υπερυψωμένου βάθρου, το οποίο προσπελαύνεται από πλευρική κλίμακα, μια διάταξη που αποτρέπει τη βίαιη είσοδο στο χώρο. Ο μεγάλος αύλειος χώρος δίνει αρκετή απόσταση από το κτίριο, ώστε να μπορέσει να προσμετρήσει κανείς τα στοιχεία του και κυρίως την πρόσοψη, που την τονίζουν δύο επάλληλα προστώα με τοξωτά ανοίγματα, στηριγμένα σε στιβαρούς πεσσούς στο ισόγειο και σε λεπτές κυκλικές κολόνες στον πρώτο όροφο.
Το κτίσμα αποτελείται από τρεις μεγάλους όγκους, διαταγμένους σε σχήμα «Π» και με το μέγεθος, τη λιτότητα των γραμμών και τη συμμετρία του προβάλλει ως αυστηρό και επιβλητικό. Καθ' ύψος το μέγαρο αποτελείται από ισόγειο και δύο ορόφους.
Ο πρώτος όροφος εξυπηρετείται από δύο επιμήκεις ευθύγραμμες κλίμακες, στηριγμένες στους πλαϊνούς τοίχους των πλευρικών όγκων. Οι δύο σκάλες είναι καθαρά λειτουργικά στοιχεία, σε αντιδιαστολή με την μνημειώδη σκάλα του ανάλογου - επίσης σε σχήμα Π - αρχοντικού του Θεοδωράκη Μέξη, του μικρότερου αδελφού του Χατζηγιάννη, όπου το πλάτος και η κεντρική θέση της μοναδική κλίμακας της δίνουν κοινωνικό ρόλο. Πάντως, φαίνεται ότι η λύση των δύο κλιμάκων προτιμήθηκε σε μια προσπάθεια να απαλυνθεί το βάρος των τριών μεγάλων όγκων. Στους χώρους κάτω από την αριστερή σκάλα στεγάζοταν ο φούρνος του μεγάρου.
Το ισόγειο φιλοξενούσε τα υπνοδωμάτια, την κουζίνα, τη στέρνα, το προστατευμένο χρηματοκιβώτιο και μια μεγάλη ιματιοθήκη (μουσάντρα). Ο πρώτος όροφος περιλαμβάνει ένα ξενώνα με τέσσερα δωμάτια στον κεντρικό όγκο και δύο γυναικωνίτες στους πλευρικούς. Ο δεύτερος και τελευταίος όροφος φιλοξενεί τον οντά, μεγάλη αίθουσα συσκέψεων με θαυμάσιο ξυλόγλυπτο ταβάνι.

Το αρχοντικό δωρήθηκε από τους κληρονόμους του Χατζηγιάννη Μέξη με σκοπό τη στέγαση μουσείου του νησιού. Το μουσείο ακολουθεί παλαιότερες μουσειολογικές τάσεις και είναι μάλλον μια συλλογή αξιόλογων αντικειμένων. Η ξενάγηση γίνεται είτε με συνοδεία, είτε με τη βοήθεια έντυπων επεξεγήσεων.
Στο ισόγειο εκτίθενται ευρήματα από το μυκηναϊκό ναυάγιο φορτηγού πλοίου του 1200 π.Χ., στο Ακρωτήριο των Ιρίων, στον Αργολικό κόλπο.
Ο πρώτος όροφος του αρχοντικού φιλοξενεί τη μόνιμη έκθεση. Η πρώτη αίθουσα περιλαμβάνει αντικείμενα λαογραφικού χαρακτήρα, πίνακες και ακρόπρωρα. Η επόμενη αίθουσα έχει ευρήματα από τον πρωτοελλαδικό οικισμό της 3ης χιλιετίας π.Χ. της Αγίας Μαρίνας, καθώς και ένα θησαυρό νομισμάτων της πρώιμης βυζαντινής περιόδου (6ος αι.).
Στην τρίτη αίθουσα παρουσιάζονται μεταβυζαντινές εικόνες και κειμήλια, ενώ στην τέταρτη χάρτες, μετάλλια και παράσημα. Η πέμπτη αίθουσα περιλαμβάνει κεραμικά ευρωπαϊκής και ανατολικής προέλευσης και μια σειρά διακοσμητικά σκεύη. Στην επόμενη αίθουσα παρουσιάζονται παραδοσιακές φορεσιές των Σπετσών, ενώ στον τελευταίο χώρο εκτίθενται η Σημαία της Επανάστασης, οστεοφυλάκειο με τα λείψανα της Μπουμπουλίνας και προσωπογραφίες, έγγραφα και προσωπικά αντικείμενα Σπετσιωτών αγωνιστών.
Ο δεύτερος όροφος δεν είναι επισκέψιμος.

Μουσείο Μπουμπουλίνας

Το Μουσείο Μπουμπουλίνας στεγάζεται στο αρχοντικό της οικογένειας Μπούμπουλη και αφηγείται τη ζωή και τα έργα της ηρωίδας της Ελληνικής επανάστασης Λασκαρίνας Πινότση-Μπουμπουλίνας (1771-1825). Το κτίσμα είναι του 17ου αιώνα και αντανακλά ποικίλες αρχιτεκτονικές επιρροές της Μεσογείου. Δύο αιώνες μετά, το αρχοντικό ανακαινίστηκε από τον απόγονο της Λασκαρίνας και τετρασέγγονό της Φίλιππο Δεμερτζή – Μπούμπουλη και από το 1991 λειτουργεί ως μουσείο και πολιτιστικό κέντρο.

Το αρχοντικό αποτελείται από ισόγειο και δύο ορόφους. Η πρόσβαση γίνεται από οχυρωματικό περίβολο με ισχυρή πύλη, που "δίνει" σε επίπεδο προαύλιο με ωραίο κήπο. Ο επισκέψιμος χώρος στεγάζεται στον πρώτο όροφο, προσπελάσιμος με μνημειακή κλίμακα.
Η έκθεση εκτείνεται σε τέσσερα μεγάλα δωμάτια, τη Μεγάλη Σάλα, το Δωμάτιο Υποδοχής, τη Τραπεζαρία και το Δωμάτιο με Τζάκι. Εκτίθενται κειμήλια της οικογένειας Μπούμπουλη - έγγραφα, αναπαράσταση του πλοίου της ηρωίδας "Αγαμέμνονα", αντικείμενα εποχής και προσωπικά είδη της Μπουμπουλίνας. Στη Μεγάλη Σάλα το ταβάνι είναι ξυλόγλυπτο Φλωρεντιανής τεχνοτροπίας με Ιταλο-Γαλλική επίπλωση του 18ου και 19ου αιώνα.

Πληροφορίες για το πιο πάνω άρθρο αντλήθηκαν από τη σελίδα του ιστοτόπου του Υπ. Πολιτισμού για το Μουσείο Σπετσών, καθώς και από κείμενα του Π. Χαριτάτου, όπως δημοσιεύτηκαν στις σελίδες του ιστοτόπου όψεις και απόψεις στις Σπέτσες.