Η κοιλάδα του Σπερχειού
Εθνικός Δρυμός Οίτης
Η κοιλάδα του Σπερχειού ποταμού
Ο Σπερχειός είναι ο σημαντικότερος ποταμός που γεννιέται και διασχίζει την ανατολική Στερεά Ελλάδα. Ξεκινάει από τη ζώνη συνάντησης του Τυμφρηστού (Βελούχι) με την Όθρη (περιοχές των οικισμών Πιτσιωτά και Νεοχώρι) και στην πορεία του προς τα ανατολικά παραλαμβάνει τις απορροές των βόρειων πλαγιών των Βαρδουσίων και του Γουλινά, (Ρουστανίτης και Ίναχος ποταμοί) και της νότιας πλευράς της Όρθης. Το σύνολο της λεκάνης απορροής του φτάνει τα 1.517 τετ.χλμ.
Ο κεντρικός ρους έχει μήκος περίπου 82 χλμ. Στα κατάντη το ποτάμι διατρέχει μια ομαλή κοιλάδα μέσα σε έναν άξονα πλαισωμένο από επιμήκεις πλατανεώνες.
Διατέμνοντας τη μοναδική πεδινή ζώνη ανάμεσα στη νότια και βόρεια Ελλάδα, ο Σπερχειός αποτέλεσε ένα κομβικό ορόσημο, ως γραμμή οριοθέτησης (πρώτο σύνορο του Ελληνικού Βασιλείου), άμυνας (2η αμυντική γραμμή των Συμμάχων έναντι της καθόδου των Γερμανών το 1941) και κυρίως συγκρούσεων (μάχη Θερμοπυλών το 480 π.Χ., μάχη Βυζαντινών κατά των Βουλγάρων το 997, μάχη της Αλαμάνας το 1821).
Η κοιλάδα του Σπερχειού από την παλιά γέφυρα Κομποτάδων
Στον άνω ρου του, ο Σπερχειός είναι ένας τυπικός ορμητικός ποταμός, χαρακτηριστικό στο οποίο οφείλει άλλωστε και το όνομά του (από το αρχαίο ρήμα σπέρχω = κινούμαι με ορμή). Οι ανώτερες κοιλάδες είναι πυκνά δασωμένες με συστάδες από ιτιές, πλατάνια, σφενδάμια και καστανιές.
Το πλατανόδασος των Μεξιατών, ανάμεσα Μεξιάτες (μπροστινό πλάνο) και Λιανοκλάδι (πίσω πλάνο)
Η κοιλάδα του μέσου ρου διατρέχει ένα τοπίο από καλλιέργειες, ημιορεινά δρυοδάση, θαμνώνες και λιβάδια και πλαισιώνεται από ένα μωσαϊκό παραποτάμιου δάσους, υγρών λιβαδιών και βάλτων. Τα σημαντικότερα σωζόμενα τμήματα του παραποτάμιου δάσους είναι τα πλατανοδάση των Μεξιατών, του Παλιουρίου και της Μάκρης, ενώ κατά τόπους υψώνονται δενδροστοιχίες από λεύκες.
Μαίανδροι του Σπερχειού, πλαισιωμένοι από πλατανεώνες, κοντά στη Λαμία
Αφού δεχθεί τα νερά του Μέλανα, του Ασωπού, του Γοργοπόταμου, του Ξηριά και άλλων μικρότερων ρεμάτων, ο Σπερχειός εκβάλλει στον Μαλιακό κόλπο, σχηματίζοντας ένα μεγάλο υγροτοπικό σύστημα, κεντρικό στοιχείο του οποίου είναι το Δέλτα, μια μεγάλη επίπεδη έκταση κατάστικτη από λασπόβαλτους, αλμυρόβαλτους, έλη, κανάλια και τάφρους.
Οι πλατανεώνες στον κάτω ρου του Σπερχειού
Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, ο κάτω ρους του ποταμού λεγόταν Αλαμάνα, τοπωνύμιο που διασώθηκε μέσα από την ομώνυμη γέφυρα και την τοπική μάχη του 1821.
Ο μεγαλύτερος παραπόταμος του Σπερχειού, ο Ασωπός, σχματίζει ένα εντυπωσιακό φαράγγι πριν συμβάλλει με τον μεγάλο ποταμό
Καίριο συστατικό της περιβαλλοντικής αξίας της κοιλάδας αποτελεί η ορνιθοπανίδα: γιαυτόν ακριβώς το λόγο παρουσιάζεται αναλυτικά στο κεφάλαιο Πουλιά της κοιλάδας Σπερχειού. Ενδιαφέρουσα είναι και η ιχθυοπανίδα του ποταμού με πολλά τοπικά ενδημικά είδη, όπως ο Ελληνοπυγόστεος (Pungitius hellenicus), η Μπριάνα του Σπερχειού (Barbus sperchiensis) και το Τσιρωνάκι του Σπερχειού (Alburnoides economoui).
Λόγω της πλούσιας βιοποικιλότητας που εμφανίζει η περιοχή, τόσο η κοιλάδα όσο και το Δέλτα του Σπερχειού έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο Natura 2000 ως Ειδική Ζώνη Διατήρησης (GR2440002) και Ζώνη Ειδικής Προστασίας (GR2440005).
Πηγές:
Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Norwegian Institute of Bioeconomy Research, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία 2017. Ολοκληρωμένη μελέτη περιβάλλοντος και χαρτογράφησης για την βελτίωση των σχεδίων διαχείρισης της λεκάνης απορροής και της παράκτιας ζώνης του Σπερχειού ποταμού (SPERCHIOS). Τελική Έκθεση. Πρόγραμμα «GR02 – ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ». ΧΜ ΕΟΧ 2009-2014