Η Θεόπετρα
Τα Μετέωρα
Η Θεόπετρα
Ο βράχος, το χωριό και το σπήλαιο
Το τοπίο
Το ανάγλυφο ανατολικά από τα Μετέωρα δημιουργείται από υπολειμματικούς ασβεστολιθικούς όγκους, που ορεογραφικά αποτελούν απολήξεις των Αντιχασίων. Οι όγκοι αυτοί έχουν συνήθως τη μορφή ραχών, που σβήνουν στη μεγάλη πεδιάδα Καλαμπάκας-Τρικάλων, όπως, για παράδειγμα, η ράχη Τέος-Εμπλιάκι, καταφαγωμένη από τα νταμάρια. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η Πέτρα ή Θεόπετρα, ένα ασβεστολιθικό νησί μέσα στον προσχωσιγενή κάμπο, ένα αυτόνομο και μορφολογικά ιδιόμορφο έξαρμα.
Ο όγκος Θεόπετρα με το ομώνυμο χωριό στα πόδια του και τα Μετέωρα στο βάθος
(πατήστε για μεγέθυνση).
Ο όγκος Θεόπετρα με το ομώνυμο χωριό στα πόδια του και τα Μετέωρα στο βάθος
Γεωλογικά, ο λόφος της Θεόπετρας αποτελείται από κρητιδικούς ασβεστόλιθους, ένας βραχώδης πυρήνας που αποκαλύφθηκε σταδιακά όταν διαβρώθηκαν οι ποτάμιες αποθέσεις και τα αλλούβια που τον κάλυπταν. Στη σημερινή εικόνα του, ο λόφος έχει τη μορφή ενός κόλουρου κώνου, με μια στεφάνη κάθετων και αρνητικών βράχων στο Ν και ΝΑ μέτωπο.
Νότια της Θεόπετρας υψώνεται η Μαυρόραχη, μια μακρόστενη μάζα κροκαλοπαγών, στο μεγαλύτερο μέρος της αποσαθρωμένη προς ένα τυπικό λοφώδες ανάγλυφο - οι ελάχιστοι επιφανειακοί σχηματισμοί φιλοξενούν τα κτήρια της μονής Αγίων Θεοδώρων. Έτσι, η Θεόπετρα είναι ο μοναδικός βραχώδης όγκος ανατολικά των Μετεώρων.
Σημαντικό τοπιολογικό συστατικό της περιοχής είναι και ο άξονας του Ληθαίου, που περιβρέχει τη δυτική βάση της Πέτρας. Ο ποταμός διατηρεί συνεχή ροή στον άνω ρου του, η οποία διακόπτεται κατάντι της Θεόπετρας λόγω της περατότητας της χαλικώδους κοίτης και των πολλών γεωτρήσεων και αντλήσεων.
Το σπήλαιο Θεόπετρας
Παρόλη την εξαιρετική σημασία των ιστορικών μονών των Μετεώρων, το σπουδαιότερο πολιτισμικό στοιχείο της περιοχής είναι το σπήλαιο της Θεόπετρας, το φυσικό καταφύγιο των προϊστορικών κατοίκων της δυτικής Θεσσαλίας για το τεράστιο χρονικό διάστημα από τα 130.000 έως και τα 4.000 χρόνια.
Γεωλογικά, το σπήλαιο αποτελεί μια τυπική κοιλότητα σε ασβεστολίθους του ανώτερου Κρητιδικού, δηλαδή της περιόδου ανάμεσα 137 και 65 εκατομμύρια χρόνια πριν το σήμερα. Η κοιλότητα δημιουργήθηκε πολύ μετά τον σχηματισμό της μάζας, από μια διαδοχή καρστικών διαδικασιών και μηχανικών αιτίων μέσα σε ιζήματα ατελούς συνοχής. Ο στεγασμένος χώρος που προέκυψε κάλυπτε περίπου 500 τετ.μ., είχε ύψος πάνω από 15 μ. και προσπελαύνετο από μια αψιδωτή είσοδο με πλάτος 17 μ. με δυτικό προσανατολισμό. Μέσα στο σπήλαιο υπήρχε συνεχής σταγονορροή και συνέβησαν επανειλημμένες εισβολές νερού, κατολισθήσεις και ανακατατάξεις, παρέχοντας υλικά που αξιοποιήθηκαν στη διαμόρφωση δαπέδων, χωρισμάτων και σκαλοπατιών.
Το σπήλαιο Θεόπετρας
Η θέση του σπηλαίου έχει εξαιρετικά τοπογραφικά χαρακτηριστικά: είναι απόλυτα προστατευμένη στη βάση των κάθετων ορθοπλαγιών, πολύ κοντά αλλά και αρκετά ψηλότερα από την ομαλή και κατάφυτη κοίτη του Ληθαίου, σε μια ζώνη μόνιμης ροής. Το πρανές πρόσβασης στο σπήλαιο είναι πολύ επικλινές και προσφέρει άριστες συνθήκες άμυνας, ενώ το άνοιγμα δεν είναι ορατό από μακριά, καθώς καλύπτεται από μεγάλα δέντρα. Παράλληλα, τα γύρω πλατανοδάση και δρυοδάση προσφέρουν άφθονη ξυλεία, κυνήγι και άγριους καρπούς.
Για όλους αυτούς τους λόγους, το σπήλαιο αποτέλεσε ιδανικό κατάλυμα των προϊστορικών ανθρώπων, που διαμόρφωσαν στην κοιλότητά του έναν μικρό οικισμό, όπου και παρέμειναν μέχρι την εποχή που άρχισαν να κατασκευάζουν - στον ανοιχτό πλέον χώρο και σε μεγαλύτερη έκταση - καλύβες και συνοικισμούς. Πράγματι, οι ανασκαφές, που ξεκίνησαν το 1987 και διήρκεσαν 20 χρόνια, έφεραν στο φως ευρήματα, κατασκευές και τέχνεργα που υποδεικνύουν συνεχή χρήση του χώρου από τη Μέση Παλαιολιθική έως και τη Νεολιθική περίοδο, ανάγοντας έτσι το σπήλαιο της Θεόπετρας σε μια από τις ελάχιστες θέσεις στην Ελλάδα που προσφέρουν πληροφορίες για τη μετάβαση από τον Παλαιολιθικό στο Νεολιθικό τρόπο ζωής. Ανάμεσα σε εστίες, καύσεις, εργαλεία και κοσμήματα, εκπληκτικά είναι τα σαφέστατα αποτυπώματα ανθρώπινων πελμάτων, που προέρχονται από την πρώτη φάση χρήσης του χώρου. Τα παλαιότερα ευρήματα υποδεικνύουν την παρουσία Homo neanderthalensis, ενώ τα νεότερα ανήκουν σε Homo sapiens. Βρέθηκαν επίσης ταφές, που χρονολογήθηκαν στα 15.000 και 7.000 χρόνια π.Χ.
Μετά την ολοκλήρωση του ερευνητικού έργου, το σπήλαιο απέκτησε εξοπλισμό για να γίνει επισκέψιμο και σήμερα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Θεσσαλίας. Η επίσκεψη στον φυλασσόμενο χώρο είναι δυνατή καθημερινά (εκτός Τρίτης), από το πρωί έως και νωρίς το απόγευμα και συνδυάζεται με ανάλογη περιήγηση στο αρχαιολογικό μουσείο της Θεόπετρας.
Τα πουλιά της Θεόπετρας
Φιδαετός (Circaetus gallicus)
Ο λόφος της Θεόπετρας συνιστά ένα εξέχον στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής, προσφέροντας θέσεις φωλιάσματος και κούρνιας σε πολλά είδη πουλιών, τόσο στη ζώνη των ορθοπλαγιών που περισφίγγει τη στέψη της, όσο και μέσα στον πυκνό θαμνώνα που περιβάλλει της βάση της. Ως αποτέλεσμα, η Θεόπετρα αποτελεί το σημείο κορύφωσης της ποικιλότητας της ορνιθοπανίδας της περιοχής.
Κάργια (Coloeus monedula)
Από σποραδικές καταγραφές έχει προκύψει ένας κατάλογος 64 ειδών πουλιών. Ανάμεσά τους, αξίζει να σημειωθεί η μεγάλη αποικία από Κάργιες (τουλάχιστον 80 πουλιά) που φωλιάζουν πάνω από το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, όπως και αρκετά ζευγάρια Κορακιών, ενώ είναι βέβαιο ότι τριγύρω κυνηγούν ένα ζευγάρι Φιδαετοί, κάποιοι Σφηκιάρηδες, μερικές Γερακίνες, αρκετά Βραχοκιρκίνεζα και λίγα Κιρκινέζια. Υπάρχουν πληροφορίες για την παρουσία Πετρίτη και Χρυσογέρακου, που φαίνεται ότι επιβεβαιώνονται κάποιες χρονιές. Το Ξεφτέρι, το Διπλοσάϊνο, ο Μαυροπετρίτης και ο Χειμωνόκιρκος κινούνται επίσης στη γύρω περιοχή.
Βραχοτσομπανάκος (Sitta neumayer)
Στα βράχια φωλιάζουν επίσης αρκετοί βραχοτσομπανάκοι, λίγοι γαλαζοκότσυφες, αρκετές σταχτάρες και βραχοχελίδονα. Ακομα, το πολυπληθέστερο νυχτοπούλι της περιοχής, η Κουκουβάγια, κουρνιάζει συστηματικά στις πολυάριθμες τρύπες των βράχων.
Ασπροκωλίνα (Oenanthe melanoleuca)
Από την εγγύς περιοχή αναφέρονται αρκετά είδη τσιροβάκων, θαμνοψάλτες, αιγίθαλοι και ασπροκωλίνες, ενώ στις συστάδες ψηλής βλάστησης έχουν καταγραφεί ο Πράσινος και ο Βαλκανικός δρυοκολάπτης. Στα χωράφια θηρεύουν ο Λευκός και Μαύρος πελαργός. Τέλος, ο γειτονικός Ληθαίος είναι μια ακόμη ζώνη έντασης της άγριας ζωής, ένα θέμα που συζητιέται στο κεφάλαιο για τα ποτάμια τοπία.
topoguide Greece
Οδηγός στη φύση, τον πολιτισμό και τα μονοπάτια των Μετεώρων
Ο οδηγός Μετέωρα topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android ως μία απο τις δεκάδες διαθέσιμες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Τα Μετέωρα περιλαμβάνεται στην ομάδα της Κεντρικής Ελλάδας. Αποκτήστε τον οδηγό των Μετεώρων ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Μετέωρα topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό των Μετεώρων ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή, κάνοντας τη σχετική αγορά από την ομάδα της Κεντρικής Ελλάδας.