Τα Μετέωρα

Οι μονές των Μετεώρων

Η έναρξη της μοναστικής εγκατάστασης στα Μετέωρα καταγράφεται κάπου στα τέλη του 10ου αιώνα και αποκτά οργανωμένη μορφή από τις αρχές του επόμενου αιώνα, οπόταν ιδρύονται οι πρώτες κοινότητες, στη σκήτη του Αγίου Πνεύματος και τη μονή Μεταμόρφωσης.

Το όνομα Μετέωρα εμφανίζεται κάπου στα μέσα του 14ου αιώνα και αποδίδεται στον κτήτορα της μονής Μεγάλου Μετεώρου, τον Άγιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη.

Σταδιακά, οι μονές των Μετεώρων αυξήθηκαν και είναι γνωστές περίπου 30 διακριτές εγκαταστάσεις. Σήμερα λειτουργούν έξι, που έχουν περιληφθεί στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.

Μετά από μια μακρά περίοδο ακμής και αύξησης του αριθμού των μονών μέχρι τα μέσα του 14ου αιώνα, ακολουθεί μια περίοδος παρακμής κατά τη φάση αναταραχής που ακολούθησε τη διείσδυση των Οθωμανών και πενήντα χρόνια αργότερα την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Σύντομα ωστόσο ο μοναστικός κόσμος ανακάμπτει και τον 16ο αιώνα τα Μετέωρα γνωρίζουν σταδιακή ανάταση που κορυφώνεται στα μέσα τους 17ου αιώνα. Την περίοδο αυτή εγκαινιάζονται και οι τρόποι επικοινωνίας και ανεφοδιασμού με ανεμόσκαλες, σκοινιά, τροχαλίες και καλάθια.

Σήμερα λειτουργούν οι μονές της Μεταμόρφωσης, του Βαρλαάμ, του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά, του Ρουσάνου, της Αγίας Τριάδος και του Αγίου Στεφάνου, καθώς και κάποια τμήματα ορισμένων άλλων. Ενεργή είναι επίσης η μονή Αγίων Θεοδώρων κοντά στη Θεόπετρα.

Οι ιστορικά γνωστές μονές των Μετώρων είναι οι πιο κάτω:

• Αγία Μονή
• Μονή Αγίας Τριάδας
• Μονή Αγίου Στεφάνου Μετεώρων
• Μονή Μεγάλου Μετεώρου
• Μονή Υπαπαντής
• Μονή Ρουσάνου ή Αρσάνου
• Μονή Αγίου Γεωργίου του Μανδηλά
• Μονή Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά
• Μονή Παναγίας της Μύκανης
• Μονή Αγίου Νικολάου του Μπάντοβα
• Μονή Αγίων Αποστόλων
• Μονή Αγίου Γρηγορίου
• Μονή Αγίου Αντωνίου
• Μονή Παντοκράτορα
• Μονή Προδρόμου
• Μονή Υψηλοτέρας ή των Καλλιγράφων
• Μονή του Μοδέστου
• Μονή της Αλύσεως
• Μονή Αποστόλου Πέτρου
• Μονή Αγίου Δημητρίου
• Μονή Καλλιστράτου
• Μονή Ταξιαρχών
• Μονή Ιωάννου του Μπουνήλα
• Μονή Αγίων Θεοδώρων

Η μονή Μεγάλου Μετεώρου

Κτισμένο στον ψηλότερο και πιο επιβλητικό βράχο, καλύπτοντας τη μεγαλύτερη επιφάνεια, ασφαλές σαν κάστρο και πολύπλευρο σαν κώμη, το μοναστήρι του Μεγάλου Μετεώρου είναι το πιο εμβληματικό συγκρότημα της μοναστικής πολιτείας των Μετεώρων.

Σύμφωνα με όλα τα στοιχεία, η ίδρυση της μονής Μεγάλου Μετεώρου θεωρείται το στοιχείο γένεσης της οργανωμένης μοναστικής ζωής στα Μετέωρα. Η θέση κατοικήθηκε λίγο πριν τα μέσα του 14ου αιώνα από ολιγομελή κοινότητα υπό τον Αθανάσιο τον Μετεωρίτη. Ο διάδοχός του όσιος Ιωάσαφ ήταν γιος του Έλληνοσέρβου βασιλιά της Θεσσαλίας και της Ηπείρου Συμεών Ούρεση Παλαιολόγου και εγκατέλειψε τα εγκόσμια σε νεαρή ηλικία για να ενταχθεί στην μικρή μοναστική αδελφότητα της εποχής, την οποία διεύρυνε και εδόξασε.

Το συγκρότημα της μονής αποτελείται από πολλά κτίρια, ανάμεσα στα οποία παλαιότερο είναι το καθολικό, το οποίο διασώζει σημαντικές τοιχογραφίες της μακεδονικής σχολής. Άλλα παρεκκλήσια είναι της Παναγίας (Παναγίας της Μετεωρίτισσας), του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, των Αγίων Αποστόλων, του Κωνσταντίνου και Ελένης και του Αγίου Νεκταρίου.

Η μονή είναι επισκέψιμη και αποτελεί πραγματικό μουσείο της ιστορίας των Μετεώρων.

Η μονή Βαρλαάμ

Η μονή Αγίου Νικολάου

Η μονή Ρουσάνου

Η μονή Αγίου Στεφάνου

Η μονή Αγίας Τριάδας

Η μονή της Αγίας Τριάδας βρίσκεται σε έναν από τους πιο δυσπρόσιτους βράχους των Μετεώρων. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, η είσοδος στη μονή γινόταν με ανεμόσκαλα, ενώ η άνοδος των αγαθών γινόταν με σχοινένιο δίκτυ. Σήμερα υπάρχει λαξευτή σκάλα, ενώ η μεταφορά των αναγκαίων προμηθειών και υλικών γίνεται με ισοϋψές βαγονέτο επί συρματόσχοινων.

Το καθολικό της μονής, που τιμάται στο όνομα της Αγίας Τριάδας, είναι μικρός σταυροειδής δικιόνιος ναός με χαμηλό τρούλο, του 15ου αιώνα. Η πρώτη αγιογράφηση του καθολικού έγινε αμέσως μετά το κτίσιμο του ναού, δηλαδή στο τελευταίο τέταρτο του 15ου αιώνα. Η αρχική αυτή διακόσμηση καταστράφηκε και ανανεώθηκε το 1741.

Ο ναός περιβάλλεται από τα βοηθητικά κτίσματα, που έχουν ανακαινιστεί πλήρως. Το συγκρότημα συμπληρώνεται από ένα μικρό κυκλικό ναό με θόλο, λαξευμένο στον βράχο και αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Προδρόμο.

Η μονή φιλοξενεί ολιγομελή ανδρική κοινότητα και είναι επισκέψιμη.

Η μονή Υπαπαντής

Η μονή της Υπαπαντής ή της Αναλήψεως του Χριστού βρίσκεται στη δυτική όψη ενός μεγάλου συγκροτήματος κροκαλοπαγών βράχων, στη δυτική πλευρά του οποίου βρίσκονται τα ερείπια της μονής Αγίου Δημητρίου.
Η μονή είναι κτισμένη μέσα σε μια επιμήκη βραχοσκεπή. Το συγκρότημα αποτελείται από το καθολικό και δύο βοηθητικά κτίρια και είναι πλήρως αναστηλωμένο, ενώ ένα απομονωμένο τμήμα του σώζεται ερειπωμένο σε άλλο ζωνάρι, λίγο χαμηλότερα. Η σημερινή προσπέλαση της μονής με λαξευτή σκάλα έγινε το 1930, ενώ παλαιότερα οι μοναχοί επικοινωνούσαν μόνο μέσω ανεμόσκαλας με 60 σκαλιά.
Το καθολικό είναι μονόκλιτη σταυρεπίστεγη βασιλική του 14ου αιώνα και φέρει τοιχογραφίες του 1366.
Σήμερα η μονή είναι έρημη και αποτελεί μετόχι της μονής Μεγάλου Μετεώρου.

Η Αγία Μονή

Μονή Αγίου Δημητρίου

Η μονή Αγίων Θεοδώρων

Η μονή Αγίων Θεοδώρων είναι ένα από τα μοναστικά συγκροτήματα που ενώ γεωγραφικά βρίσκονται εκτός της στενής ζώνης Καλαμπάκας-Καστρακίου, σχετίζονται ιστορικά και διοικητικά με τις μονές των Μετεώρων. Η μονή ιδρύθηκε πάνω σε μικρό κροκαλοπαγή πύργο, που εξέχει στην ομαλή λοφοσειρά Μαυρόραχη στα νότια της Θεόπετρας. Στο πρότυπο εξέλιξης των μονών των Μετεώρων, η δημιουργία της μονής είναι πιθανόν συνέχεια παλιότερου ασκηταριού που φιλοξενείτο σε σπηλαιώδη κοιλότητα στα ΝΑ της σημερινής θέσης. Η πρώτη συγκρότηση της μονής αφορούσε σε ένα μικρό καθολικό και ένα διόρωφο κτίσμα, στην αφάλεια του φυσικού πύργου.

Δεν υπάρχουν ασφαλή τεκμήρια για τις συνθήκες ίδρυσης της μονής και η παλαιότερη σαφής αναφορά σε αυτήν βρίσκεται σε σιγίλλιο του 16ου αιώνα, όπου γίνεται φανερό ότι η μονή προϋπήρχε και θεωρείτο μετόχι της μονής Μεγάλου Μετεώρου. Στις αρχές του 19ου αιώνα η μονή περνά κάτω από τη σκέπη της μονής Αγίου Στεφάνου.

Η μονή έχει περάσει μεγάλο μέρος του βίου της και εξακολουθεί να βρίσκεται υπό τη φροντίδα γυναικείας αδερφότητας. Στην νεότερη περίοδο του συγκροτήματος (μετά το 1990), κοντά στο παλιό καθολικό προστέθηκε (2007) μεγάλος ναός, τα βοηθητικά κτήρια έχουν επεκταθεί σε τέσσερις ορόφους, ενώ το σύνολο οριοθετείται από φρουριακό περίβολο.

Ο χώρος είναι επισκέψιμος. Τηλέφωνο ἐπικοινωνίας: 24320 72716, email: ieramoni.agtheodoron@hotmail.com.

Το μετόχι της μονής Βαρλαάμ

Το μετόχι της μονής Βαρλαάμ είναι ένα σχετικά μεγάλο συγκρότημα στην περιοχή Καναλάκι, στο ΒΔ άκρο των Μετεώρων και βόρεια του Καστρακίου. Το μετόχι βρίσκεται σε επίπεδο τόπο, μέσα σε δρυοδάση και κοντά σε πηγαία νερά.

Το επίμηκες συγκρότημα αποτελείται από το καθολικό, αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και από χώρους υποδοχής και φιλοξενίας. Το σύνολο περιβάλλεται από μεγάλο αύλειο χώρο, ορειοθετημένο από ψηλά μεταλλικά κάγκελα.