Φυσική γεωγραφία
Πρέσπες: Φυσική γεωγραφία
Η περιοχή των Πρεσπών βρίσκεται στα βορεια σύνορα της χώρας. Ο υδάτινος χώρος των δύο λιμνών, της Μικρής και της Μεγάλης Πρέσπας μοιράζεται σε τρεις χώρες, την Ελλάδα, την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία (ΠΓΔΜ). Το επίπεδο των λιμνών βρίσκεται σε υψόμετρο 850 μ. περίπου, κλεισμένο μέσα στην ορεινή αγκαλιά μεγάλων βουνών που ξεπερνούν τα 2000 μέτρα.
Οι Πρέσπες συνδυάζουν με μοναδικό τρόπο το ορεινό με το λιμναίο τοπίο
Ένα περίγραμμα
Οι Πρέσπες, δηλαδή η Μικρή και η Μεγάλη Πρέσπα, είναι δυο γειτονικές λίμνες, που απλώνονται σε μια μεγάλη ορεινή λεκάνη, σε υψόμετρο 850 μ. και χωρίζονται από ένα λαιμό προσχώσεων πλάτους περίπου 300 μέτρων. Παλιότερα, οι δυο λίμνες αποτελούσαν μια ενιαία υδάτινη επιφάνεια, που χωρίστηκε σταδιακά, λόγω των αποθέσεων του μικρού ποταμού του Αγίου Γερμανού (το ποτάμι σήμερα εκβάλει στη Μεγάλη Πρέσπα, μετά από διευθέτηση της κοίτης του).
Η Μικρή Πρέσπα έχει επιφάνεια 48 τετ.χλμ., από τα οποία τα 5 τετ.χλμ. ανήκουν στην Αλβανία). Το μέγιστο βάθος της είναι 8.4 μ. και στη μέγιστη στάθμη της φτάνει τα 854 μ. υψόμετρο. Η λίμνη έχει σημαντική εισροή από το πλούσιο υδρογραφικό δίκτυο της λεκάνης της.
Η Μεγάλη Πρέσπα διανέμεται μεταξύ της Ελλάδας, της Βόρειας Μακεδονίας και της Αλβανίας, με αντίστοιχα ποσοστά 60%, 22% και 18%. Είναι πολύ μεγαλύτερη από τη Μικρή αδερφή της (273 τετ.χλμ.): είναι η τρίτη μεγαλύτερη λίμνη της Βαλκανικής, μετά τις λίμνες Σκόδρα και Οχρίδα.
Αποτύπωση της ταπείνωσης της στάθμης της Μεγάλης Πρέσπας στο μέτωπο των πρανών
Η Μεγάλη Πρέσπα είναι 10 μ. χαμηλότερα από τη Μικρή Πρέσπα. Υδρολογικά, οι δύο λίμνες εξακολουθούν να λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία: η Μικρή Πρέσπα απορρέει προς τη Μεγάλη, τόσο μέσω του ελεγχόμενου με θυροφράγματα ρύακα της Κούλας, όσο και μέσω του προσχωσιγενούς ισθμού. Η στάθμη της Μικρής Πρέσπας ρυθμίζεται τεχνητά στα 850 μ., ενώ η Μεγάλη Πρέσπα έχει μεγάλη διακύμανση, καθότι απορρέει υπόγεια προς την λίμνη Οχρίδα, κυρίως μέσω υπόγειων ρηγμάτων. Η ταπείνωση της στάθμης της Μεγάλης Πρέσπας, που επιταχύνθηκε λόγω διεύρυνσης των ρηγμάτων από πρόσφατους (1985) σεισμούς, είναι ορατή σε όλο μήκος της ακτογραμμής της, χάρη στην τονική αλλαγή των βράχινων πρανών.
Ακτογραμμή και νησιά
Το Βιδρονήσι, το νησί καταμεσής της Μικρής Πρέσπας
Η γεωμετρία της ακτογραμμής των δύο λιμνών είναι απλή, αποτελούμενη από καθαρές ανοιχτές καμπύλες τόσο στις προσχωσιγενείς ζώνες, όσο και στα βραχώδη πρανή.
Στην Μικρή Πρέσπα χερσεύουν δύο νησίδες: ο Άγιος Αχίλλειος, που φιλοξενεί τον ομώνυμο οικισμό και το Βιδρονήσι. Στη Μεγάλη Πρέσπα, τα σημαντικότερα νησιά είναι το Γκόλεμ Γκραντ, στο τμήμα της λίμνης που ανήκει στη Βόρεια Μακεδονία και το νησί Μάλιγκραντ, στο αλβανικό τμήμα.
Όρμοι και λιμανάκια
Το αγκυροβόλι στη Μικρολίμνη είναι το κυριότερο ψαρολίμανο της Μικρής Πρέσπας
Η άτονη εγκόλπωση της ακτογραμμής των δύο λιμνών δεν ευνοεί το σχηματισμό παράκτιων καταγυφίων. Κύρια εξαίρεση είναι ο όρμος των Ψαράδων στη Μεγάλη Πρέσπα, όπου ο ίδιο ο οικισμός και κατά συνέπεια και το μικρό λιμάνι είναι στραμένα στην αλιεία - και πλέον, με την ανάπτυξη της παράκτιας διαδρομής προς τα ασκηταριά, και στο τουρισμό.
Το αγκυροβόλι στον Άγιο Αχίλειο
Άλλα λιμανάκια είναι της Μικρολίμνης και του Αγίου Αχιλλείου και μια μικρή προβλήτα στην Πύλη, όλα στη Μικρή Πρέσπα.
Τα χωριά των Πρεσπών
Ο μικρός οικισμός του Αγίου Αχιλλείου βρίσκεται πάνω στο ομώνυμο νησάκι
(πατήστε για μεγέθυνση).
Ο μικρός οικισμός του Αγίου Αχιλλείου βρίσκεται πάνω στο ομώνυμο νησάκι
Συνολικά στη λεκάνη των Πρεσπών κατοικούνται σήμερα 13 χωριά. Παράλληλα, είναι γνωστές αρκετές θέσεις παλιότερων, εγκαταλελειμένων εδώ και δεκαετίες, συνοικισμών, όπως το παλιό Βρονερό, η Δασερή και το Αγκαθωτό, ενώ το ορεινό τοπίο είναι κατάστικτο από τα ερείπια θέσεις προωθημένων κτηνοτροφικών καταυλισμών στις κοιλάδες του Βαρνούνται και του Τρικλαρίου. Τέλος, στο μεγάλο εωτερικό ροπέδιο του Τρκλαρίου άνθισε μέχρι τα σκληρά χρόνια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου η Σφήκα, σημαντικός κτηνοτροφικός οικισμός.
Τα σπίτια των Ψαράδων καθρεφτίζονται στα ήσυχα νερά του υπήνεμου όρμου
Οι κατοικούμενοι σήμερα οικισμοί της Μικρής Πρέσπας είναι ο Άγιος Γερμανός, ο Λαιμός, ο Μηλεώνας, το Πλατύ, η Καλλιθέα, ο Λευκώνας, οι Καρυές, η Μικρολίμνη, η Οξιά και ο Άγιος Αχίλλειος.
Στον βαθύτερο όρμο της Μεγάλης Πρέσπας επί ελληνικού εδάφους φωλιάζουν οι Ψαράδες, ενώ στον ορεινό όγκο ανάμεσα στις δύο λίμνες (όρη Ντέβας και Βροντερό) βρίσκονται η Πύλη και το Βροντερό.
Φασόλια Πρεσπών
Το τοπίο της φασολιάς
Το κύριο γεωργικό αντικείμενο στις Πρέπσες είναι το φασόλι (Phaseolus vulgaris), που θεωρείται εξαιρετικής ποιότητας - μαγειρεύεται εύκολα και είναι νόστιμο και εύπεπτο. Τα φασόλια Πρεσπών (γνωστά ως "γίγαντες", "γίγαντες ελέφαντες" ή "πλακέ"), έχουν αναγνωρίσιμη ονομασία προέλευσης και είναι εύκολα αποδεκτά σε όλες τις ελληνικές αγορές. Σημαντικές ποσότητες διακινούνται και άμεσα, σε κύκλους συγγενών και γνωστών.
Όλες οι επίπεδες εκτάσεις γύρω από τη λίμνη, ακόμα και οι ομαλές κοιλάδες κάπως ψηλότερα, καλλιεργούνται συστηματικά με φασόλια. Η απόδοση μιας κανονικής χρονιάς είναι περίπου 300 κιλά στο στρέμα και η συνολική παραγωγή της περιοχής είναι γύρω στους 3.000 τόνους, μεγέθη που σε μια ατυχή χρονιά μπορεί να πέσουν στο μισό ή και λίγο χαμηλότερα.
Με ευνοϊκές συνθήκες, οι ιδιοκτήτες μεγάλων κτημάτων (200-300 στρέμματα) απαράγουν ένα αξιόλογο ετήσιο εισόδημα, που τους επιτρέπει να συντηρούν την υποδομή τους και παράλληλα να στηρίζουν την έξοδο των απογόνων τους προς μη αγροτικά επαγγέλματα και φυσικά εκτός Πρεσπών.
Οι φασολιές έτοιμες για συγκομιδή
Τα φυτά σπέρνονται με μηχανή το Μάϊο και ραντίζονται με ψεκαστικό επιλεκτικά, δηλαδή μόνο αν παρουσιάζουν βραδεία ανάπτυξη ή ασθένειες. Η άρδευση γίνεται πλέον με λάστιχα, με βάση ένα ικανοποιητικό αρδευτικό δίκτυο με τσιμεντένια κανάλια.
Συννυφασμένο με την καλλιέργεια των φασολιών είναι το καλάμι, που είναι απαραίτητο για τη στήριξη της φασολιάς - η φασολιά είναι αναρριχώμενο φυτό με πολύ εύκαμπτους βλαστούς, οπότε για να σηκωθεί από το έδαφος πρέπει να να περιελιχθεί πάνω σε σταθερό υπόστρωμα. Την εποχή της σποράς, πάνω από κάθε λάκκο, που περιέχει δύο έως τέσσερις σπόρους, στήνεται ένα πυραμιδοειδές πλέγμα από 4-6 καλάμια. Τα φυτά αναπτυσσόμενα τυλίγονται πάνω στο πλέγμα, το οποίο τελικά σχεδόν το καλύπτουν.
Τα καλάμια φτάνουν στις Πρέσπες κυρίως από το Αγρίνιο και την Άρτας, περιοχές με απέραντους παραποτάμιους καλαμιώνες. Οι έμποροι καλαμιών, συχνά Ρομά, τα πωλούν προς 8 λεπτά το τεμάχιο, σε δεμάτια των 20-40 τεμαχίων. Οι αγρότες καθαρίζουν τα καλάμια από κόμπους και κονδύλους, τόσο για ευκολότερη αναρρίχηση του φυτού, όσο και για ευκολότερη αφαίρεση των καλαμιών στη συγκομιδή και τα στοιβάζουν σε καλά αεριζόμενες ντάνες για να μη σαπίσουν. Η φασολιά απαιτεί από 1500 εως 2000 καλάμια ανά στρέμμα.
Η συγκομιδή των φασολιών
Το Σεπτέμβρη, οι αγρότες μπαίνουν με κλαδευτήρια στα κτήματα και κόβουν τις ρίζες των φυτών. Στα τέλη Οκτωβρίου, οι φασολιές είναι εντελώς ξερές και τα φασόλια είναι πλέον έτοιμα για συγκομιδή. Οι αγρότες βγάζουν προσεκτικά καλάμια, που τα συγκεντρώνουν για την επόμενη χρήση, και μπαίνει στο χωράφι μια ειδική κομπίνα, που ρουφάει από μπροστά τις ξερές φασολιές, πετάει απ΄πίσω τοςυ άχρηστους βλαστούς και σακιάζει τα φασόλια. Κάθε σακί χωράει περίπους 60 κιλά φασόλια. Ο χειριστής της κομπίνας πληρώνεται άμεσα σε είδος (συνήθως το 1/20 της παραγωγής).
Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide greece
Οδηγος για ΤΗΝ ΠΡΕΣΠΑ ΚΑΙ ΤΟ Εθνικο Παρκο Πρεσπων
Ο οδηγός Εθνικό Πάρκο Πρεσπών topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android μέσα από την εφαρμογή πεζοπορικών και φυσιολατρικών οδηγών topoguide Greece από το Play Store. Ο οδηγός βρίσκεται στην ομάδα της Βόρειας Ελλάδας.
Ο οδηγός Εθνικό Πάρκο Πρεσπών topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Βρείτε το μοναδικό οδηγό του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών στην ομάδα της Βόρειας Ελλάδας και προμηθευτείτε τον ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
