Τα μονοπάτια των Πρεσπών

Παρόλο που το υδάτινο στοιχείο κυριαρχεί στο τοπίο των Πρεσπών, παιχνιδίζοντας ανάμεσα στην έλξη και την έκπληξη, το ορεινό συστατικό είναι πιο καθοριστικό: διορθώνει την εικόνα, βαθμονομώντας τα μεγέθη, ορθώνοντας την τρίτη διάσταση και υπαγορεύοντας σε κάθε επισκέπτη την ανάγκη να κερδίσει υψόμετρο, ακόμα και αν είναι μόνο και μόνο για να δει καλύτερα τις λίμνες.

Έτσι, η επιθυμία για περιήγηση στις λίμνες γρήγορα μεταφράζεται σε ανάγκη για σημεία θέας, για νέες γωνίες θέασης, για αλλαγή προοπτικής. Και στην Πρέσπα, όπου όλο το βατό οδικό δίκτυο περιστρέφεται γύρω από τη λίμνη, αυτή την προοπτική μπορεί να στην προσφέρει μόνο η πεζοπορία.

Το σημερινό πεζοπορικό δίκτυο στη Μικρή Πρέσπα, που είναι και η λίμνη που πλαισώνεται από προσβάσιμα εδάφη, δεν είναι καλά μελετημένο και αναπτυγμένο. Οι γνωστές διαδρομές, κάποιες από τις οποίες έχουν συνεπή σήμανση, συνθέτουν ένα πλέγμα, που αποτελείται από τις πιο κάτω ενότητες:

• διαδρομές πάνω ή κοντά στις οδεύσεις του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε6.
• διαδρομές γύρω από τον Άγιο Γερμανό, είτε προς το Βαρνούντα, είτε προς το Λαιμό.
• διαδρομές σε πεδινά τοπία γύρω από τη Μικρή Πρέσπα, στα χωριά Λευκώνας και Μικρολίμνη και στο νησάκι του Αγίου Αχιλλείου.
• διαδρομές με βάση τους Ψαράδες, είτε προς τα δυο ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας που έχουν χερσαία πρόσβαση, είτε προς τον Ντέβα, τον μεγάλο όγκο ανάμεσα στις δύο Πρέσπες.
• διαδρομές με βάση το δίπολο Πύλη-Βροντερό. Τρεις από αυτές μπορούν να συνδυαστούν σε μια μεγάλη κυλική πορεία που περιτρέχει όλη την ενότητα.
• διαδρομές πάνω στο Τρικλάρι, από τη Μικρολίμνη ή το Βατοχώρι. Οι τέσσερις διαδρομές συγκλίνουν είτε στη Σφήκα, είτε στη Βάρμπα, την κορυφή του Τρικλαρίου και συνδυαζόμενες ανά δύο μπορούν να συνθέσουν μεγάλες - και τολμηρές - διασχίσεις του Τρικλαρίου.

Το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε6

Όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε6 στην ευρύτερη περιοχή των Πρεσπών αποτελεί μάλλον μια άσκηση επί χάρτου, παρά μια αληθινή πεζοπορική πρόταση.

Ωστόσο, παρόλο τον αρχαϊκό σχεδιασμό και την πλήρη έκτοτε εγκατάλειψη, ένα τουλάχιστον σκέλος του Ε6, η σύνδεση Βίγλας Πισοδερίου με τον Άγιο Γερμανό, αξιοποιεί τη φυσικότητα μιας ορεογραφικής γέφυρας και συνιστά μια πραγματικά ενδιαφέρουσα πορεία, μέσα σε ωραία αλπικά τοπία (που οι ανεμογεννήτριες δεν καταφέρνουν να σπιλώσουν) και με άπλετη θέα στον τριγύρω χώρο, μέσα στον οποίο οι δύο Πρέσπες αναδύονται σταδιακά σε κεντρικά στοιχεία της εικόνας.

Διαδρομές γύρω από τη Μικρή Πρέσπα

Για την μεγάλη πλειοψηφία των επισκεπτών των Πρεσπών, οι λίμνες, κυρίως η πιο φιλική και "πιο ελληνική" Μικρή Πρέσπα, αποτελούν πρωτεύον σημείο έλξης. Αν και η ασταθής περίμετρος της Μικρής Πρέσπας δεν βοηθά στη δημιουργία πραγματικά περιλίμνιων διαδρομών, υπάρχουν αρκετές επιλογές για εύκολα περπατήματα σε στενή επαφή με το νερό.

Κύριο και ξεχωριστό μέλος της ομάδας είναι ο κύκλος του Αγίου Αχιλλείου, που περνά την ξύλινη γέφυρα για να συνεχίσει έναν περίπλου από μνημείο σε μνημείο του μικρού νησιού. Μια ακόμα πορεία είναι η εν μέρει σηματοδοτημένη πορεία Καρυές-Λευκώνας, που μπορεί να συνδυαστεί με μια ανάβαση στο belvedere του Καλέ, ενώ μια πιο περιπετειώδης εναλλακτική είναι η κυκλική πορεία στη Μικρολίμνη.

Διαδρομές από τον Άγιο Γερμανό

Έδρα του δήμου Πρεσπών, ο Άγιος Γερμανός είναι ένα πραγματικά ξεχωριστό χωριό. Τα παλιά πέτρινα σπίτια δημιουργούν με τον όγκο και το χρώμα τους αλλεπάλληλες εκπλήξεις, που τις συμπληρώνουν οι παλιές εκκλησίες και η ήρεμη ατμόσφαιρα. Αν και οι περισσότερες εξυπηρετήσεις - πρατήρια καυσίμων, φούρνος, σούπερ-μάρκετ - είναι μάλλον διασπαρμένες στην γειτονία του χωριού, ο Άγιος Γερμανός είναι αναμφίβολα η καρδιά των Πρεσπών.

Στον Άγιο Γερμανό συγκλίνουν ή εκκινούν τόσο μια σειρά μικρών διαδρομών αναγνώρισης της περιοχής, όσο και οι μεγάλες πορείες προς το Βαρνούντα.

Στις μικρές πορείες προτείνουμε το σημασμένο περίπατο Άγιος Γερμανός-Λαιμός και την λίγο μεγαλύτερη πορεία Λαιμός-Άγιος Ιωάννης που οδηγεί σε ένα πολύ προσιτό σημείο θέας.

Πολύ διαφορετικών απαιτήσεων είναι η ανάβαση Άγιος Γερμανός-Μπέλλα Βόδα, καθώς και η μεγάλη κυκλική πορεία Άγιος Γερμανός-κορυφή Κίρκο-καταφύγιο Βαρνούντα-Άγιος Γερμανός, μια πραγματική ορειβατική διαδρομή με υπέροχη θέα σε ολόκληρη τη λεκάνη των Πρεσπών.

Διαδρομές στους Ψαράδες και το Ντέβα

Οι ορεινοί όγκοι Βροντερό και Ντέβας είναι οι απολήξεις ενός ευρύτερου ορεινού συμπλέγματος, που το μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται σε αλβανικό έδαφος. Αν και χαμηλότερος από το βουνό του Βροντερού (1455 μ.), ο Ντέβας (1372 μ.) είναι πιο σαφής και επιβλητικός και δεσπόζει στο τοπίο των Ψαράδων, το ένα από τα δύο παραλίμνια χωριά των Πρεσπών - το άλλο είναι η Μικρολίμνη.

Από το σημείο εισόδου στη ζώνη των Ψαράδων, το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου, ξεκινά η μεγάλη πορεία Άγιος Γεώργιος-Ντέβας, που καταλήγει στην κορυφή. Τέσσερις ακόμα πορείες εξερευνούν τα ασκηταριά, της Μικρής Ανάληψης, Παναγίας Ελεούσας και της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα και το Ρότι, το πιο προωθημένο σημείο ελληνικού εδάφους στο σώμα της Μεγάλης Πρέσπας.

Διαδρομές στην ενότητα Πύλη-Βροντερό

Το βουνό του Βροντερού (ή όρος Τσουτσούλι) δημιουργεί ένα υψίπεδο, όπου βρίσκεται το ομώνυμο χωριό - και ο πρόγονός του, το ερειπωμένο Παλιό Βροντερό. Ο όγκος πέφτει απότομα προς τη Μικρή Πρέσπα, αφήνοντας ωστόσο μια μεγάλη ομαλή ζώνη στην περίμετρό του: εδώ φωλιάζει η Πύλη, πραγματική πύλη της περιοχής και εδώ άνθισαν άλλοτε οι σχεδόν αόρατοι σήμερα οικισμοί Αγκαθωτό και Δασαρή.

Από το Βροντερό ξεκινά μια εύκολη πορεία που κατηφορίζει προς το Αγκαθωτό. Ο οργανωμένος πεζοπόρος μπορεί να συνεχίσει παραλίμνια στο παλιό μονοπάτι Πύλη-Δασερή-Αγκαθωτό και από την Πύλη να ανέβει στο μονοπάτι Πύλη-Βροντερό, ολοκληρώνοντας μια μεγάλη κυκλική πορεία.

Κοντά στην Πύλη ξεκινά επίσης το διαμορφωμένο μονοπάτι προς ένα από τα πιο διάσημα καταφύγια του ΔΣΕ, τη Σπηλιά Ζαχαριάδη. Η σύντομη αυτή διαδρομή είναι, μαζί με τον κύκλο του Αγίου Αχιλλείου - και για διαφορετικούς λόγοςυ η κάθε μια - οι δημοφιλέστερες πορείες στην Πρέσπα.

Διαδρομές στο όρος Τρικλάρι

Το όρος Τρικλάρι, μαζί με το Βαρνούντα, οριοθετούν τη λεκάνη των Πρεσπών από τα νότια. Ο όγκος είναι πολυδαίδαλος και ένα μεγάλο μέρος του, μάλλον λοφώδες, απλώνεται στην Αλβανία. Η ψηλότερη κορυφή, Βάρμπα (1750 μ.) και η αμέσως χαμηλότερη, Φαλακρό (1743 μ.) ορθώνονται μέσα σε μια σειρά βαθμιδωτά λιβαδοτόπια και περιβάλλονται από δάση οξιάς.

Χωρίς να είναι απόκρημνο, το Τρικλάρι είναι ένα δύστροπο πεδίο και η ανώτερη ζώνη του διαπερνάται από μια και μοναδική οδική δίοδο: το δασικό δρόμο που ξεκινά από τον Κώττα στα νότια και διασχίζοντας τον Αυχένα της Σφήκας κατεβαίνει στη Μικρολίμνη. Μία ακομα δίοδος, ο κύριος δρόμος που εξυπηρετεί τις Πρέσπες, περνά από το διάσελο Περβάλι, δηλαδή το χαμηλότερο σημείο της άμορφης μάζας πυριτικών αποθέσεων που ενώνουν το Τρικλάρι με τον Βαρνούντα.

Η Μικρολίμνη και ο μικρός δορυφόρος της, η Οξιά, βρίσκονται στη βάση ενός δικτύου βατών και εγκαταλελειμένων χωματόδρομων που ανηφορίζουν προς το εσωτερικό οροπέδιο, όπου άλλοτε άνθισε ο αγροτικός συνοικισμός Σφήκα. Εκατέρωθεν αυτού του δικτύου έχουν αποτυπωθεί δύο οδεύσεις, η ορειβατική διαδρομή Μικρολίμνη-Βάρμπα και η πιο ήπια ανάβαση Μικρολίμνη-Σφήκα. Η ανάβαση προς τη Σφήκα περνά τον αυχένα της Σφήκας και οδηγεί στα ερείπια του ομώνυμου οικισμού, ανάμεσα στα οποία πιο εντυπωσιακή είναι η μεγάλη τρίκλιτη εκκλησία, σήμερα χωρίς στέγη και με αρκετές βλάβες.

Τέλος, οι διαδρομές Βατοχώρι-Βάρμπα και Βατοχώρι-Σφήκα, έχουν κοινή αφετηρία το Βατοχώρι, στα νότια του βουνού, και κατευθύνονται προς την κορυφή του Τρικλαρίου και το οροπέδιο της Σφήκας, αντίστοιχα. Αν και η δεύτερη υποτίθεται ακολουθεί το ίχνος της άγνωστης πλέον όδευσης του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε6, και οι δύο γραμμές είναι ελάχιστα πατημένες και φυσικά χωρίς σήμανση.

Οι κορυφές του Τρικλαρίου και ειδικά η κορυφή Φαλακρό χαρίζουν μια εικόνα της λεκάνης και των λιμνών των Πρεσπών που κόβει την ανάσα !

Άλλες πορείες

Εκτός των πιο πάνω πεζοπορικών και ορειβατικών διαδρομών, έχουν επισημανθεί πολλές μικρές πορείες, που είναι πιο κοντά στην έννοια του περίπατου και εστιάζουν σε περιβαλλοντικά ή πολιτιστικά στοιχεία.

Τα μονοπάτια των Πρεσπών

#	Διαδρομή URL	Μήκος km	Κατάσταση σήμανσης-βατότητας
Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε6
	Ε6 Βίγλα-Άγιος Γερμανός	17.9	Βατό. Τοπική σήμανση
Γύρω από τη λίμνη
	Κύκλος Αγίου Αχιλλείου	4.6	Βατό. Καλή σήμανση
	Κύκλος στη Μικρολίμνη	4.8	Βατό. Χωρίς σήμανση
	Καρυές-Λευκώνας	6.5	Βατό. Καλή σήμανση
Γύρω από τον Άγιο Γερμανό
	Άγιος Γερμανός-Λαιμός	3.1	Βατό. Καλή σήμανση
	Λαιμός-Άγιος Ιωάννης	5.4	Βατό. Καλή σήμανση
	Άγιος Γερμανός-Κίρκο-καταφύγιο Βαρνούντα-Άγιος Γερμανός	27.3	Βατό. Τοπική σήμανση
	Άγιος Γερμανός-Μπέλλα Βόδα	17.1	Δύσκολο. Χωρίς σήμανση
Γύρω από τους Ψαράδες
	Άγιος Γεώργιος-Ντέβας	6	Βατό. Καλή σήμανση
	Ψαράδες-Ρότι	2.3	Βατό. Καλή σήμανση
	Ψαράδες - Ασκηταριό Μικρής Ανάληψης	3.7	Καλή βατότητα. Καλή σήμανση
	Ψαράδες - Ασκηταριό Μεταμόρφωσης	1.9	Βατό. Καλή σήμανση
	Ψαράδες - Ασκηταριό Ελεούσας	6.7	Βατό. Καλή σήμανση
	Ψαράδες - Ασκηταριό Μικρή Ανάληψη	3.8	Βατό. Καλή σήμανση
Πύλη-Βροντερό
	Σπηλιά Ζαχαριάδη	1.2	Πολύ καλή βατότητα. Καλή σήμανση
	Πύλη-Βροντερό	5.9	Μέτρια βατότητα. Τοπική σήμανση
	Βροντερό-Αγκαθωτό	4.3	Χωματόδρομος. Καλή σήμανση
	Πύλη-Αγκαθωτό	11	Δύσβατο. Χωρίς σήμανση
Στο Τρικλάρι
	Μικρολίμνη-Βάρμπα	10.5	Δύσκολο. Χωρίς σήμανση
	Μικρολίμνη-Οροπέδιο Σφήκας	8	Βατό. Χωρίς σήμανση
	Βατοχώρι-Σφήκα	7	Δύσκολο. Χωρίς σήμανση
	Βατοχώρι-Βάρμπα	4.6	Δύσκολο. Χωρίς σήμανση
Σύνολο	0

Το πλέγμα διαδρομών της Εταιρείας Πρεσπών

Η Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών έχει σηματοδοτήσει ένα δίκτυο 10 πεζοπορικών και 3 ποδηλατικών διαδρομών.

Οι διαδρομές βασίζονται σε μονοπάτια που προϋπήρχαν και είχαν ήδη χαρτογραφηθεί παλαιότερα. Οι διαδρομές έχουν σημανθεί με καλαίσθητες πινακίδες διαδρομής και πινακίδες ερμηνείας περιβάλλοντος, ενώ κατά μήκος των πορειών υπάρχουν πάσσαλοι σήμανσης.

Οι διαδρομές, που επικαλύπτονται πλήρως από τις πιο πάνω διαδρομές του topoguide.gr, είναι σε καλή κατάσταση βατότητας και εξυπηρετούν την μικρής κλίμακας πεζοπορία, καλύπτοντας πολλούς από τους πεζοπορικούς προορισμούς των Πρεσπών.

Αποτύπωση, κείμενα και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος