Γυφτόκαμπος: τοπίο, φύση, μονοπάτια
Ζαγόρι: τοπίο, φύση, μονοπάτια
Ο Γυφτόκαμπος
Ο Γυφτόκαμπος είναι το μεγαλύτερο από μια σειρά λιβάδια πάνω στον άξονα της ανάβασης από το Σκαμνέλι προς τον αυχένα ανάμεσα στις απολήξεις της Τύμφης και την αφετηρία του Κουκουρούντζου, από όπου ο άσφαλτος κατηφορίζει προς το Ηλιοχώρι και το Βρυσοχώρι και από όπου αποκλίνουν οι δρόμοι προς Λάιστα και Βοβούσα. Η θέση είναι γεωγραφικά, περιβαλλοντικά και συγκοινωνιακά κομβική και ο Γυφτόκαμπος υπήρξε σε όλη την ανθρώπινη ιστορία της Πίνδου ένα τοπωνύμιο αναφοράς.
Το μέσο υψόμετρο του οροπεδίου είναι 1150 μ., δηλαδή ιδιαίτερα κατάλληλο για θερινή εγκατάσταση. Έτσι, στο οροπέδιο υπήρχε παλιά ένας συνοικισμού κτηνοτρόφων, που μετέπειτα έγινε καταυλισμός υλοτόμων· υπήρξε επί μακρόν σημείο δασικού ελέγχου και ταυτόχρονα τόπος συνάντησης και συναλλαγής σε ένα μικρό καφενείο. Αν και το τοπωνύμιο παραπέμπει σε πλανόδιους χαλκωματάδες ή σιδεράδες, η ιστορία που είναι αποτυπωμένη στο Γυφτόκαμπο είναι αγροτική.
Πράγματι, τα σημάδια στο τοπίο μιλάνε για αιώνες καλλιέργειας, κτηνοτροφίας και υλοτομίας. Οι καλλιέργειες απλώνονταν προς τους πρόποδες της κορυφής Τσιουμάκος της Τύμφης, όπου οι ντόπιοι μπορούσαν να ελπίζουν σε κάποια φυσική άρδευση, ενώ προς τα νότια, δηλαδή προς τη ράχη Ξυράφι, από όπου αρχίζουν οι λοφοσειρές της Μόρφας, έβοσκαν τα κοπάδια των χωριών που δεν είχαν πρόσβαση στα αλπικά λιβάδια. Όλη η περιοχή, κατάφυτη από μαυρόπευκα και έλατα, ξυλευόταν συστηματικά και στα ξέφωτα που άφηνε πίσω της η υλοτομία και συντηρούσε η κτηνοτροφία, η γεωργία έστηνε μικρούς παραγωγικούς δορυφόρους από ημιάγρια καρποφόρα, αποδοτικά αγροστώδη και βρώσιμα βλαστάρια - και φύτευε ανάλογα τοπωνύμια.
Το οροπέδιο είναι επικλινές προς τα νότια και διαρρέται από ένα μικρό ρέμα, που πηγάζει από τις ψηλότερες πτυχές του φλύσχη. Το ρεματάκι δέχεται σταδιακά τις απορροές της Τύμφης και ήδη στο Χάβο, κάτω από το Μπούκοβο, είναι ένα ορμητικό ορεινό ποτάμι που στη συνέχεια δηιουργεί το Βικάκη και πέφτει στο Βίκο. Ο Γυφτόκαμπος, λοιπόν, είναι τμήμα της λεκάνης απορροής του Βίκου, ενώ λίγο βορειότερα από τη Σαρακατσάνικη Στάνη τα νερά φεύγουν προς τον Αώο, άρα η όλη περιοχή είναι πάνω στον υδροκρίτη των δυο μεγάλων ποταμών της Βόρειας Πίνδου.
Το - έρημο πλέον - παλιό καφενείο στο Γυφτόκαμπο
Σήμερα κάθε γεωργική δραστηριότητα έχει παύσει, η κτηνοτροφία έχει αλλάξει προσανατολισμό και η υλοτομία έχει μετατοπιστεί σε άλλοτε απρόσιτες ζώνες, που πλέον εξυπηρετούνται από δρόμους. Το δασικό φυλάκειο και τα καταλύματα των δασεργατών εγκαταλείφθηκαν, το καφενείο έκλεισε και μόνο ένα μικρό μελισσοκομείο κάνει πλέον παρέα σε ένα νεότευκτο ξενώνα.
Παλιός οπωρώνας στο Γυφτόκαμπο
Μέσα από την εγκατάλειψή του, τις τελευταίες δεκαετίες ο Γυφτόκαμπος διανύει μια παρατεταμένη μεταβατική κατάσταση: αφενός, τα στοιχεία που μπόλιασε ο άνθρωπος εξακολουθούν να προσφέρουν τους βελτιωμένους καρπούς τους, μεταφορικά ή κυριολεκτικά, αφετέρου η φύση ανακινεί τις ακατάλυτες αναγεννητικες δυνάμεις της.
Απότοκος της ένωσης των ώριμων χρόνων των ανθρώπων με τις νεανικές ορμές της φύσης, ο τόπος καλεί σήμερα τα έμβια όντα σε μια μεγαλύτερη από την ετήσια άνοιξη, στην Άνοιξη του αιώνα.
Η Σαρακατσάνικη Στάνη
Η αναπαράσταση της Σαρακατσάνικης στάνης
Χαρακτηριστικό στοιχείο του Γυφτόκαμπου είναι αναπαράσταση της Σαρακατσάνικης Στάνης, που βρίσκεται σε δασωμένο πλάτωμα σε μικρή απόσταση από τον κεντρικό άσφαλτο. Σε μια έκταση 16 στρεμμάτων έχουν κατασκευαστεί μια σειρά «κονάκια» (καλαμένιες καλύβες κατοίκησης), «οβοροί» και «γρέκια» (χώροι φύλαξης των ζώων). Οι καλύβες, που είναι δομημένες πάνω σε μεταλλικούς σκελετούς, αποτελούν απομιμήσεις των καλυβιών των Σαρακατσάνων, που όντας νομάδες έστηναν εποχικούς καταβλισμούς από ελαφρά υλικά που τα μετέφεραν με μουλάρια.
Ο χώρος αποτελεί αναφορά στους Σαρακατσάνους κτηνοτρόφους του Ζαγορίου, που ξεκαλοκαίριαζαν εδώ επί αιώνες, μέχρι να αρχίσουν, μετά τα μέσα του 20ου αιώνα, να εδραιώνονται σταδιακά, ενισχύοντας τη δημογραφία των ορεινών χωριών. Το συγκρότημα δημιουργήθηκε από την Αδελφότητα Σαρακατσαναίων Ηπείρου, που oργανώνει ετήσιο αντάμωμα Σαρακατσαναίων με εκδηλώσεις στις αρχές Αυγούστου.
Η Σαρακατσάνικη Στάνη είναι επισκέψιμη όλο το έτος αχρεωστί, ενώ την περίοδο αιχμής λειτουργεί εξυπηρέτηση αναψυκτηρίου και εστίασης.
Μια αναλυτική παρουσίαση του φυσικού περιβάλλοντος του Γυφτόκαμπου, ειδωμένη στο πλαίσιο του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, παρουσιάζεται στη σελίδα Το ορεινό δάσος.
Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide greece
ΟΔΗΓΟΣ ΣΤΗ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΖΑΓΟΡΙΟΥ
Ο οδηγός Ζαγόρι topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android ως μία απο τις δεκάδες διαθέσιμες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Το Ζαγόρι περιλαμβάνεται στην ομάδα της Βόρειας Ελλάδας. Αποκτήστε τον οδηγό του Ζαγορίου ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Ζαγόρι topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό του Ζαγορίου ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή, κάνοντας τη σχετική αγορά από την ομάδα της Βόρειας Ελλάδας.
Ο οδηγός Ζαγόρι topoguide προσφέρει off-line λεπτομερείς χάρτες με όλα τα στοιχεία που ενδιαφέρουν τον πεζοπόρο και τον φυσιοδίφη. Πάνω στο μονοπάτι, κάνει ενεργητική πλοήγηση κατά μήκος της διαδρομής, βοηθώντας τον πεζοπόρο να διατηρεί την πορεία του και να φτάσει στον προορισμό του ακόμα και κάτω από δυσμενείς συνθήκες. Παράλληλα, τον ενημερώνει για τα φυτά και τα ζώα του άμεσου περιβάλλοντός του.