Η φύση του Πόρου και της Τροιζηνίας

Η χλωρίδα του Πόρου και της Τροιζηνίας

Η χλωρίδα του Πόρου περιλαμβάνει μια σύνοψη της ποικιλίας που συναντάμε στα άλλα νησιά του Σαρωνικού και τη βόρεια Πελοποννησιακή ακτή, στους ίδιους βιοτόπους και στην ίδια υψομετρική κλιμάκωση. Μια προπολεμική έρευνα του Ζαγκανιάρη (Actes Inst. Bot. Univ. Athens 1: 237-263) εντόπισε 510 είδη ποωδών φυτών, θάμνων και δέντρων στο νησί, ένα μέγεθος που δείχνει τον πλούτο της και υπονοεί μια ενότερη επικαιροποιήση θα ανέβαζε τον ασιθμό αυτόν στα 600-650 taxa, δηλαδή πολύ κοντά στην ποικιλότητα των Μεθάνων.
Τα φυτά που θα βρούμε στο κυρίως νησί - την ασβεστολιθική Καλαυρεία - είναι τα είδη του πεδινού πευκοδάσους, τα είδη του ψηλού θαμνώνα και των πετροπλαγιών, τα φυτά της παράκτιας ζώνης και τα είδη των γεωργικών και άλλων ανοιχτών εκτάσεων χαμηλού υψομέτρου. Η μικρή πλουτώνια μάζα της Σφαιρίας προσθέτει ελάχιστα είδη, λόγω του μεγάλου βαθμού κατάληψης του λόφου από τον οικισμό.

Από την άλλη, η μικρή παρουσία φρυγανότοπων, η έλλειψη χερσαίων ορθοπλαγιών και φαραγγιών κάποιου μεγέθους και η μικρή έκταση επιφανειών νερού και ρεματιών, αντανακλάται στην περιορισμένη ποικιλότητα φυτών προσαρμοσμένων σε τέτοια περιβάλλοντα.

Συνολικά πάντως, η καταπράσινη Καλαυρεία είναι ένας μικρός βοτανικός παράδεισος. Καθώς εδώ η Άνοιξη ξεκινά πολύ νωρίς, πρακτικά δεν υπάρχει περίοδος που δεν θα βρούμε ανθισμένα φυτά. Μετά ένα διστακτικό ξεκίνημα με ανεμώνες (Anemone coronaria), κυκλάμινα, Muscari και κάποια σύνθετα, η χρονιά συνεχίζει με την εκρηκτική άφιξη των ορχιδεών του πευκοδάσους και του θαμνώνα.

Αμέσως μετά μπαίνουν στο σκηνικό οι λαδανιές και τα Hypericum, τα βολβώδη με τη Romulea linaresii και τη Gagea peduncularis, οι ασφόδελοι όπως ο Asphodelus aestivus και οι ίριδες Iris unguicularis.
Το Καλοκαίρι είναι πολύ ζεστό και ξηρό και τα περισσότερα φυτά μπαίνουν στη φάση της θερινής αδράνειας του μεσογειακού κόσμου και μετά το Μάη τα ανθισμένα φυτά είναι κρυμμένα στις ρεματιές και τις δροσερές ακτές.
Μετά το ολόχρυσο Καλοκαίρι, η χρονιά γέρνει με τον κρόκο Crocus cartwrightianus.

Παράκτιοι βιότοποι

Όλες οι παραλίες του Πόρου πλαισώνονται από σχίνα και αρμυρίκια. Οι περισσότερες είναι μικρές και στρωμένες με λεπτό χαλίκι, ενώ οι μεγαλύτερες, όπως η Βαγιωνιά, παρουσιάζουν τη συνήθη διαδοχή ζωνών από κροκάλες, βότσαλα και συμπιεσμένο έδαφος, καθώς απομακρυνόμαστε από το νερό προς τη χέρσο.

Στις περισσότερες μικρές παραλίες θα βρούμε μια συλλογή από συνήθη φυτά της χαλικώδους ακτής, όπως τα Medicago marina, Plantago coronopus, Spergularia marina και Parapholis incurva, ενώ ανάμεσά τους άφθονα είναι και είδη της ευρύτερης πεδινής ζώνης, όπως το Χαμομήλι (Matricaria chamomilla), η Trigonella corniculata, διάφορα Rumex sp., Vicia sp. κλπ. Κατά τόπους ενδημούν λίγες Mattthiola tricuspidata, ενώ σε διαταραγμένα παράλια εδάφη θα βρούμε και ευρύοικα ζιζάνια, όπως το Heliotropium curassavicum.

Το υπόλοιπο της ακτογραμμής είναι πολύ απόκρημνο και βραχώδες, συνήθως χωρίς καθόλου βλάστηση και με ελλειπτική παρουσία χλωρίδας. Τα συνηθέστερα είδη στη ζώνη του ψεκασμού του αλμυρού νερού είναι το Κρίταμο (Crithmum maritimum) και η Κάπαρη (Capparis spinosa), ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα λιμόνια (ανάμεσα στα οποία, το Limonium aegeum). Λίγα μέτρα ψηλότερα αφθονούν είδη του ευρύτερου βραχώδους περιβάλλοντος, όπως το Αλιβάρβαρο (Centaurea raphanina subsp. mixta), η Σκιλοκρεμμύδα (Drimia numidica), το Centaurium tenuiflorum, το Phagnalon rupestre και το Teucrium divaricatum.

Γεωργικές και οικιστικές ζώνες

Η μοναδική περιοχή που βρίσκεται υπό γεωργική εκμετάλλευση είναι το οροπέδιο Φούσα, το μεγαλύτερο τμήμα του οποίου έχει από καιρό τεθεί σε χρόνια αγρανάπαυση. Ο υδροφόρος ορίζοντας της δολίνης διατηρείται σχετικά ψηλά και ευνοεί είδη που μπορούν να συνυπάρξουν με την σποραδική φροντίδα των περιφραγμένων κτημάτων, που τα περισσότερα καλύπτονται από παλιά κτηνοτροφικά φυτά.

Με εξαίρεση την άτακτη διείσδυση των ξενοδοχείων και των εξοχικών στο δάσος - κυρίως στο Ασκέλι και την Πέρλια - που δεν μπορεί να εναρμονιστεί με το περιβάλλον, οι άλλοι οικιστικοί πυρήνες στον Πόρο, και ειδικά ο κύριος οικισμός στη Σφαιρία, αποτελούν ένα ιδιόμορφο αλλά δυναμικό πάντρεμα φυσικών και τεχνητών παραμέτρων, μέσα στο οποίο συνυπάρχουν αυτόχθονα, ξενικά και ανθρωπογενή στοιχεία χλωρίδας.

Φυτά του θαμνώνα

Λόγω της σχεδόν πλήρους απουσίας βόσκησης, ο θαμνώνας του Πόρου συνιστά ένα αδιατάρακτο, συχνά αδιαπέραστο, θαλερό σύστημα μεγάλων θάμνων με αρκετή ζωή και πλούσια χλωρίδα. Ποι εντυπωσιακές παρουσίες είναι οι τυπικές ορχιδέες της ζώνης, όπως η Serapias bergonii και τα Ophrys attica, Ophrys sicula και Ophrys ferrum-equinum.

Στα διάκενα ανάμεσα στα κέδρα, τα σχίνα και τα πουρνάρια ενδημούν πολλά ακόμα είδη της μεσογειακής χλωρίδας, όπως τα θαμνώδη Prasium majus, Lavandula stoechas και Teucrium divaricatum, αλλά και αναρίθμητα ποώδη, όπως η Nigella damascena και η Malva cretica. Την κατάλληλη εποχή, δηλαδή από τα μέσα Μαρτίου μέχρι τα μέσα Απριλίου, ο θαμνώνας είναι η πλουσιότερη ζώνη ανθισμένων φυτών.

Φυτά των βραχώνων και των ορθοπλαγιών

Οι απόκρημνες επιφάνειες βράχου στον Πόρο είναι περιορισμένες σε έκταση και αριθμό και οι περισσότερες βρίσκονται στο παράκτιο μέτωπο, οπότε προσειδιάζουν με παράκτια βράχια. Η πιο εκτεταμένη μορφή κάθετων επιφανειών απαντάται στα βραχώδη πρανή του κύριου και του αγροτικού οδικού δικτύου. Τα ηλιόλουστα αυτά πρανή έχουν μικρό ύψος και διακόπτονται από μίξεις λατύπων και εδάφους, δίνοντας μικρές ευκαιρίες στα τυπικά χασμόφυτα. Χαρακτηριστικά χασμόφυτα των θέσεων αυτών είναι το Phagnalon rupestre subsp. graecum και η ενδημική της Πελοποννήσου Campanula andrewsii.

Στα τεχνητά αυτά βράχια θα βρούμε κυρίως βραχόφιλα είδη, κοινά επίσης στους βραχότοπους ψηλότερα από την ακτογραμμή, όπως το Hypericum empetrifolium και το Sedum sediforme, που καταφεύγουν στα πρανή αναζητώντας τους θύλακες αποστραγγιζόμενου εδάφους.

Φυτά του πευκοδάσους

Το εκτεταμένο πευκοδάσος που καλύπτει τον Πόρο αποτελείται από μεγάλες συστάδες ώριμων δέντρων, που διατέμνονται από πλατιές αντιπυρικές λωρίδες και διακόπτονται από κτήματα και καλλιέργειες, παλιές και νέες, αλλά και από διάσπαρτα ημιάγρια είδη δέντρων, όπως η Αγριελιά και η Γκορτσιά.

Με την σταθερή κάλυψη που προσφέρει, το πευκοδάσος απαλύνει τις αποκλίσεις των εδαφικών αντιξοοτήτων και δημιουργεί φιλικές μικρο-κλιματικές συνθήκες, φιλοξενώντας έτσι είδη που έχουν ανάγκη πλουσιότερου εδάφους, υγρασίας και σκιάς. Χαρακτηριστικοί έποικοι του πευκοδάσους είναι οι μεγάλες ορχιδέες, όπως το Himantoglossum robertianum και ο Anacamptis pyramidalis, αλλά και φυτά που βρίσκουν καλύτερες συνθήκες, όπως η Lomelosia brachiata, η Saponaria calabrica και η Silene vulgaris.
Σε πιο ξηρές θέσεις συναντάμε είδη όπως οι Fumana arabica και Fumana thymifolia, το θυμάρι Coridothymus capitatus, η Micromeria myrtifolia, η Satureja nervosa, η Satureja thymbra κλπ.

Ορεινοί βιότοποι στις Αδέρες

Στον όγκο των Αδερών συναντάμε ορισμένους τυπικούς ημιορεινούς και ορεινούς βιότοπους, όπως ορεινά λιβάδια και υγρές ρεματιές. Εδώ θα βρούμε είδη που χρειάζονται υγρασία ή το δροσερότερο κλίμα της ζώνης πάνω από τα 600 μ.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος