Αρκαδικά Μονοπάτια & Apollo Trails
Λύκαιο, Τετράζι, Μίνθη και κοιλάδα Νέδας

Τα χωριά του Λύκαιου

Το Κουρουνιού

Η Υψηλή Οδός του Λύκαιου

Το χωριό Κουρουνιού φωλιάζει σε μια μικρή ύφεση, στον αυχένα ανάμεσα σε δύο κορυφές που σήμερα σημαδεύονται από ισάριθμα ξωκλήσια: τον όγκο της Ψηλής Παναγιάς και το λόφο του Προφήτη Ηλία, τμήμα της Κόζιας. Η διάβαση φυλάσσσεται από το ξωκλήσι του Αγίου Βασιλείου.

Αυτό το πέρασμα του Αγίου Βασιλείου ήταν η φυσική πύλη από την περιοχή της Καρύταινας προς ένα βατό άξονα, που απέκλινε από το ανατολικό άκρο των Στενών του Αγίου Αθανασίου (πιο συγκεκριμένα, από την Ξεροκαρύταινα) προς τις κορυφές του Λύκαιου. Η διαγώνια όδευση περνούσε από τον αυχένα του Αγίου Γεωργίου, που ανατολικά φυλασσόταν από το κάστρο του Αγίου Γεωργίου Σκορτών και δυτικά από το παλιό οχυρό του Τσορόκου. Η δίοδος αυτή, μαζί με το πέρασμα του Κωτυλίου, ήσαν οι μόνες βατές γραμμές της εξαιρετικά δυσπρόσιτης βόρειας πλευράς του Λύκαιου.

Πάντως ο στόχος της οχυρωμένης γραμμής του Κουρουνιού δεν ήταν η προσπέλαση του εσωτερικού του Λύκαιου, αλλά η ταχύτερη και κρυπτική διέλευση προς τη Λακωνία και τη Μεσσηνία. Έτσι, στην ίδια περιοχή αναγνωρίζονται λείψανα και άλλων φρουρίων και βιγλών που επόπτευαν τους δρόμους προς τα νότια και είναι γνωστή μια ακόμα βίγλα χαμηλότερα, στη θέση Μποβέρκο, προς το Ίσωμα Καρυών.

Για όλους τους πιο πάνω λόγους, η θέση του Κουρουνιού κατοικείτο ήδη πριν τον 14ο αιώνα και το χωριό αναφέρεται ως Cucoruno στο Χρονικό του Μορέως. Το ξαναβρίσκουμε σε επόμενες απογραφές, όπως βρίσκουμε και συνεχείς αναφορές για το στρατηγικά αξιόλογο οχυρό του Αγίου Γεωργίου Σκορτών, με το οποίο οι Κουρουνιώτες είχαν αναμφίβολα σχέσεις.

Από εκείνες τις περιόδους, δεν υπάρχει φυσικά καμία πληροφορία για την εικόνα του οικισμού. Τα πρώτα ασφαλή πληθυσμιακά μεγέθη είναι του 19ου αιώνα και δείχνουν μια δημογραφική εξέλιξη που συνάδει με την τυπική καμπύλη των άλλων ορεινών χωριών της περιοχής, περνώντας από μια παρατεταμένη περίοδο ακμής, που ακολουθείται από μια γρήγορα φθίνουσα πορεία, η οποία φέρνει το χωριό σήμερα να φιλοξενεί λιγότερους από 20 κατοίκους.

Το Κουρουνιού συνδεόταν με τον πανάρχαιο δρόμο Καρύταινα-Ανδρίτσαινα, που περνούσε από τα Στενά του Αγίου Αθανασίου. Από εδώ το μονοπάτι ανηφόριζε με ελιγμούς την πλαγιά προς το πέρασμα του Αγίου Βασιλείου. Σήμερα η σύνδεση του Κουρουνιού γίνεται με άσφαλτο, που συνδέεται με τον επαρχιακό δρόμο Καρύταινας-Ανδρίτσαινας που περνά χαμηλότερα. Στη διασταύρωση υπάρχει προσκυνητάρι της Αγίας Βαρβάρας.

Μέσα στον οικισμό υπάρχουν δύο μεγάλες εκκλησίες, η ενοριακή του Αγίου Γεωργίου, με περίτεχνο παλαιό τέμπλο και η Παναγίτσα, και οι δύο του 19ου αιώνα. Εκτός του χωριού βρίσκουμε τον Προφήτη Ηλία, τον κοιμητηριακό ναό του Αγίου Νικολάου και τα ερειπωμένα ξωκλήσια του παλιού Αγιολιά και της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα.

Η οικονομία του χωριού βασιζόταν στην κτηνοτροφία, που απλωνόταν κυρίως στους θαμνώνες προς τις κορυφές του Λύκαιου, και στη γεωργία, που εστίαζε κυρίως στα βασικά είδη επιβίωσης, δηλαδή δημητριακά (στάρι, βρώμη και κριθάρι), όσπρια (ρεβύθια και φακές) και λούπινα. Όπως και σε όλα τα χωριά, δεν έλειπαν τα αμπέλια, είτε διάσπαρτα σε πεζούλες στο ύψος του χωριού, είτε πιο συγκροτημένα στη θέση Ρίζες, χαμηλά προς το ρέμα Παλιόμυλος. Στη ζώνη αυτή, που συνορεύει με το Ίσωμα Καρυών, τώρα έχουν δημιουργηθεί μικροί ελαιώνες και μποστάνια.

Χαμηλά στο ρέμα Παλιόμυλος υπήρχε και ο κύριος μύλος του Κουρουνιού.

Η βασική εκπαίδευση προσφερόταν στο δημοτικό σχολείο, στην είσοδο του χωριού. Το κτήριο έχει συντηρηθεί και σήμερα στεγάζει τόσο το Λαογραφικό Μουσείο, όσο και τη δανειστική βιβλιοθήκη του οικισμού.

Η Ψηλή Παναγιά

Στην κορυφή ενός αντερείσματος του Λύκαιου κατασκευάστηκε το 1956 ο τρουλαίος ναός της Ψηλής Παναγιάς. Η ανέγερση έγινε από το Σύλλογο Κουρουναίων και η εκλησία γιορτάζει στις 23 Αυγούστου, μέρα της Απόδοσης της Κοίμησης της Θεοτόκου.

Από το πλάτωμα της εκκλησίας έχουμε έξοχη θέα στο Λεκανοπέδιο της Μεγαλόπολης, σε ολόκληρη τη ζώνη της Καρύταινας, στο χωριό Κωτύλιο αλλά και στο κάστρο των Σκορτών και την Ιερή Κορυφή του Λύκαιου.

Αγιάννης Ψηλός-Παρράσιος Απόλλων

Σε απόσταση προς τα ΝΑ, στην περιοχή Μάρμαρα, σε μικρό πλάτωμα ανάμεσα σε πεζούλες κρύβεται το ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννου, που όπως δηλώνει το προσωνύμιό του βρίσκεται ψηλότερα από άλλα ομώνυμα ξωκλήσια των γύρω χωριών. Η ευμεγέθης μονόκλιτη εκκλησία έχει κατασκευαστεί εν μέρει με παλιότερο οικοδομικό υλικό, που πιστεύεται ότι προέρχεται από κατά χώραν αρχαίο ναό, ο οποίος έχει ταυτιστεί με τον αναφερόμενο από τον Παυσανία ναό του Παρράσιου Απόλλωνα.

Παλιότερα, τα αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη ήταν πιο εμφανή και θεωρείτο ότι η Αγία Τράπεζα προερχόταν από το θυσιαστήριο του αρχαίου ιερού. Σήμερα, μπορεί να εντοπίσει κανείς πολυγωνικό αναληματικό τοίχο λίγο πιο δυτικά, πάνω στην όδευση του τοπικού σκέλους των Αρκαδικών Μονοπατιών.

Στενά Αγίου Αθανασίου - Ξεροκαρύταινα

Πάνω στον παλιό άξονα προς το ημιορεινό πέρασμα του Αγίου Αθανασίου, στην περιοχή Ξεροκαρύταινα, όπου ο μικρός αγροτικός συνοικισμός Βαρκό, αναφέρονται ερείπια από παλιό χάνι. Μέσα στα κτήματα, διακρίνονται τα λείψανα μουσουλμανικού τζαμιού, που μαρτυρά την εγκατάσταση Τούρκων. Τοπωνύμια της περιοχής, όπως Κιβούρια και Ρωμαίϊκα, ερμηνεύονται ως θέσεις τάφων και ελληνικής κατοίκησης.

Στα Στενά του Αγίου Αθανασίου έγινε την 27η και 28η Μαρτίου 1821 η πρώτη μάχη των Ελλήνων με σύσσωμο τον πληθυσμό των Τούρκων του γειτονικού Φαναρίου, που προσπαθούσαν να φτάσουν στην Καρύταινα. Στη σύγκρουση, υπό την αρχηγία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, πήραν μέρος και Κουρουνιώτες αγωνιστές. Ήταν η πρώτη συγκροτημένη μάχη του 1821.

Οι εκκλησίες του Κουρουνιού

Η ενοριακή εκκλησία του Κουρουνιού είναι μια μεγάλη, ιδιαίτερα καλαίσθητη βασιλική, αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Διαβάστε περισσότερα για τις εκκλησίες του χωριού στο λήμμα Εκκλησίες στου Κουρουνιού.

Οι βρύσες του χωριού

Το χωριό έχει τέσσερις κύριες κρήνες. Η κεντρική βρύση ήταν η Ντόρμπιτσι (λέξη σλάβικης καταγωγής, ομόηχη με πόλη της Βουλγαρίας), μεγάλο κρηνικό συγκρότημα με την κρήνη αριστερά και δεξιά στεγασμένο χώρο που είχε γούρνες για πλύσιμο και ποτισμό των ζώων.

Η κάτω συνοικία του χωριού είχε μια επίσης κεντρική κρήνη, την Ασπροσυκιά ή Κάτω βρύση. Μία ακόμα κρήνη βρισκόταν εκτός χωριού, απέναντι από το ξωκλήσι του Αγίου Βασιλείου. Μέσα στο χωριό, σε μεγάλο τοίχο αντιστήριξης, πρόσφατα ενσωματώθηκε νεότερη κρήνη "του Λευτέρη" με ποικίλα διακοσμητικά στοιχεία.

Μια ακόμα κρήνη βρίσκεται στο άκρο του συνοικισμού Ξεροκαρύταινα ή Βαρκό, στα ΒΔ του Κουρουνιού.
Όλες οι κρήνες είναι λειτουργικές.

Πεζοπορία γύρω από του Κουρουνιού

Από του Κουρουνιού εκκινούν οι πορείες προς τον Ψηλό Αγιάννη, την Ψηλή Παναγιά και το κάστρο των Σκορτών. Όλες ακολουθούν χωματόδρομους, στο σύνολό τους δύσβατους και με μηδενική κυκλοφορία οχημάτων. Η διαδρομή Κουρουνιού-Κάστρο Αγίου Γεωργίου Σκορτών περιλαμβάνει μια σύντομη αλλά απότομη ανάβαση σε μονοπάτι.

Από το χωριό περνά επίσης ο κλάδος Καρύταινα-Λυκόσουρα του Εθνικού Μονοπατιού Ο32. Η διαδρομή δεν έχει καθόλου σήμανση.

Πληροφορίες: Βασιλική Κοντοέ
Φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος