Όλυμπος: Το Ξερολάκκι
Εξερευνήστε το Ξερολάκκι
Η άνω λεκάνη του Ξερολακκίου με τις κορυφές του Ολύμπου
Πατήστε για μεγέθυνση
Η άνω λεκάνη του Ξερολακκίου με τις κορυφές του Ολύμπου
Το Ξερολάκκι, μαζί με τη χαράδρα του Ενιπέα, είναι οι δυο μακρύτερες υδρολογικές γραμμές του Ολύμπου. Αντίθετα με τον Ενιπέα, που είναι ένα μικρό αλλά συνεχούς ροής ποτάμι, γεννιέται από τις μεγάλες πηγές των Πριονιών και καταλήγει στη θάλασσα κάτω από τη σκιά του Ολύμπου, το Ξερολάκι, όπως λέει και το όνομά του, είναι μια άνυδρη ρεματιά, που ξεκινά από τη Λάκκα Χριστάκη και συμβάλλοντας με πολλά άλλα ρέματα, βγαίνει από το χώρο του βουνού, περνά κοντά από την Κατερίνη και χάνεται στη ζώνη του Θερμαϊκού κόλπου.
Το ανώτερο τμήμα της χαράδρας
Η άνω λεκάνη του Ξερολακκίου ξεκινά από τη Μεγάλη Γούρνα (ή Λάκκα Χριστάκη), συγκεντρώνοντας τις δυτικές απορροές της ανοιχτής λεκάνης ανάμεσα στις κορυφές Χριστάκης, Σκολιό και Σκάλα, σε υψόμετρα που κυμαίνονται από τα 2300 έως τα 2900 μ. Οι κλίσεις στη ζώνη αυτή είναι σχετικά μικρές, ενώ η Μεγάλη Γούρνα είναι ένα σύστημα από μικρές και μεγαλύτερες υφέσεις, οι περισσότερες από τις οποίες είναι κλειστές: η μεγαλύτερη απορρέει μέσω της Καταβόθρας της Μεγάλης Γούρνας.
Μπαίνοντας στο άνω αμφιθέατρο των Καζανιών
Κύριο χαρακτηριστικό της χαράδρας του Ξερολακκίου είναι ότι παραλαμβάνει όλες τις απορροές της βόρειας πλευράς των ψηλότερων κορυφών με σημαντικότερα τα ρέματα Ναούμ και Καρασκίνη: το πρώτο είναι μια πολύ μεγάλη λεκάνη χειμαρρικής συμπεριφοράς που αποφορτίζει τα Καζάνια, ενώ το δεύτερο είναι ένα τυπικό ορεινό ρέμα που διατηρεί μια μικρή ετήσια ροή. Παρόλη την τροφοδοσία αυτή, το Ξερολάκκι δεν έχει μόνιμη ροή, καθώς η κοίτη αναπαύεται πάνω σε μια βαθιά στρώση χαλαρών κροκάλων, που επιτρέπουν την ταχεία κατείσδυση των νερών στα χαμηλότερα επίπεδα του ασβεστολιθικού υποβάθρου.
Αντίθετα, οι ΒΑ χαράδρες του Ολύμπου, όπως το Ρέμα Παπά δεν συνδέονται με το σύστημα του Ξερολακκίου, αλλά κατευθύνονται ανατολικά και σβήνουν στη ζώνη του Δίου.
Η Βρύση Τσουρέκα
Ο κεντρικός άξονας του Ξερολακκίου δεν έχει πηγαία νερά, σε αντίθεση με τις βορειότερες κοιλάδες, όπου διατηρούνται αρκετές πηγές, όπως η Βρύση Ντόνα, η Βρύση Τσουρέκα και η Βρύση Παππού (δεσμευμένη, υδρεύει τα χωριά της περιοχής του Κοκκινοπηλού μέσω μακρύτατου υδραγωγείου). Μοναδικές θέσεις ποτισμού στο Ξερολάκκι είναι μερικές μεταλλικές δεξαμενές, τις οποίες τροφοδοτούν οι κτηνοτρόφοι με βυτία.
Η λούτσα της Μπάρας
Πατήστε για μεγέθυνση
Η λούτσα της Μπάρας
Μέχρι το ύψος της Πέτρας, το Ξερολάκκι συμβάλλει με άλλα ρέματα του βόρειου Ολύμπου και εμφανίζει μια μικρή σταθερή ροή, που συντηρείται από καρστικές πηγές, όπως οι υπόγειες απορροές του οροπεδίου της Μπάρας, όπου και μεγάλη, αλλά εποχική λούτσα.
Τελικά, στα Στενά Πέτρας - ένα ανοιχτό φαράγγι με απόκρημνες αλλά όχι κάθετες πλαγιές - το Ξερολάκκι συναντά τη μεγάλη ρεματιά του Αγίου Δημητρίου και μαζί συνθέτουν το Πετριλιώτικο ρέμα, που δέχεται απορροές των κάτω Πιερίων και ως Μαυρονέρι δημιουργεί ένα ευρύ ποτάμιο σύστημα νότια της Κατερίνης.
Ένα ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον
Ένα ζευγάρι λαγοί (Lepus europaeus) στο οροπέδιο Μπάρα
Το φυσικό περιβάλλον μαζί με τις κλιματικές ιδιαιτερότητες του Ξερολακκίου συνθέτουν έναν περιβαλλοντικά αξιόλογο χώρο, που σωστά έχει περιληφθεί στις ζώνες προστασίας του Εθνικού Δρυμού Ολύμπου. Κάθε τμήμα της κοιλάδας, από το ανώτερο σημείο της λεκάνης απορροής μέχρι τη συνάντηση με τη θάλασσα, αποτελεί κομμάτι ενός πολύτιμου ενιαίου διαδρόμου ζωής.
Αγριόγιδο (Rupicapra rupicapra) στη Μικρή Γούρνα
Οι βιοτικές παράμετροι στην περιοχή της άνω λεκάνης ταυτίζονται με τις συνθήκες, τη βλάστηση, τη χλωρίδα και την πανίδα της αλπικής ζώνης του Ολύμπου. Εδώ, ανάμεσα στα αγκαθωτά θαμνάκια και τα αγροστώδη των αλπικών πετρολίβαδων θα βρούμε τα περισσότερα σπάνια και ενδημικά φυτά του Ολύμπου, καθώς και όλα τα θηλαστικά και πουλιά της ανώτερης ζώνης. Χαρακτηριστική είναι η παρουσία του Αγριόγιδου: μικρές ομάδες της αλπικής αυτής αντιλόπης βόσκουν - επιφυλακτικά, καθόσον ξέρουν ότι έχουν φτάσει στο όριο της προστασίας που τους προσφέρει το ανάγλυφο - στις πλούσιες σε χορτάρι λεκάνες πάνω από τα 2000 μ. Στα ίδια μέρη θα δούμε κιτρινοκαλιακούδες, φανέτα, σταχτοπετρόκληδες, χιονάδες, δεντροσταρήθρες, καρβουνιάρηδες και χιονοψάλτες.
Ντορός Αρκούδας (Ursus arctos) στον αυχένα του Κίτρου
Το χειμώνα, ο Λύκος και η Αρκούδα, στη διάρκεια ενός διασκελισμού από τα άδεντρα και έρημα πλέον βοσκοτόπια της δυτικής όψης προς τις δασωμένες πτυχές της κοιλάδας, θα περάσουν από το διάσελο του Κίτρου προς το Ξερολάκκι. Πράγματι, το Ξερολάκκι αποτελεί ένα από τα πιο κατάλληλα χειμερινά καταφύγια για τα μεγάλα σαρκοφάγα της περιοχής, καθώς φιλοξενεί ικανό αριθμό θηραμάτων, προσφέρει ήπιες κλιματικές συνθήκες, αλλά και αναρίθμητες απρόσιτες γωνιές για τη χειμερινή ανάπαυλα.
Σαλαμάνδρα (Salamander salamander) στο ορεινό δάσος
Στη μέση ζώνη, στις δασωμένες πλαγιές με τα ψηλά μαυρόπευκα και τις θροΐζουσες οξιές, κρύβονται ζαρκάδια, αγριογούρουνα, λαγοί και όλα τα μικρότερα θηλαστικά, ενώ η ποικιλία της ορνιθοπανίδας εκτινάσσεται, περιλαμβάνοντας όλους τους δρυοκολάπτες του βουνού, τα περισσότερα στρουθιόμορφα του δάσους, αλλά και μπούφους και χουχουριστές και πιθανόν το σπάνιο Αιγωλιό. Εδώ, στις ακμές του δάσους, θα βρούμε και τα περισσότερα ερπετά του Ολύμπου.
Σταχτοτσικνιάς (Ardea cinerea) στον εξανθρωπισμένο κάτω ρου του Μαυρονερίου
Ο κάτω ρους του Ξερολακκίου, που λέγεται Μαυρονέρι, παραλαμβάνοντας τις συγκεντρωμένες απορροές όλων των ρεματιών του βόρειου Ολύμπου και των ΝΑ Πιερίων, είναι πλέον ένας μικρός ποταμός, που δημιουργούσε άλλοτε ένα λαβύρινθο από μαιανδρικές δομές, με πολλούς μικρούς υγρότοπους, αναστομώσεις και πλούσια παρόχθια βλάστηση. Μετά τα μέσα του 20ου αιώνα, οπόταν η εκμηχάνιση της γεωργίας οδήγησε το τοπίο σε μια πιο απλουστευμένη μορφή, το ποτάμιο οικοσύστημα περιορίζεται σε μια στενή ζώνη γύρω από τον άξονα του κύριου και μοναδικού πλέον ρεύματος. Παρόλα αυτά, το Μαυρονέρι παραμένει πάντα ένας ζωντανός διάδρομος για την πανίδα και ειδικά για τα πουλιά, κατά μήκος του οποίου μετακινούνται, καταφεύγουν και ζουν.
Μια πιο αναλυτική προσέγγιση της ορνιθοπανίδας του Ξερολακκίου, όπως μπορεί να την εξερευνήσει κανείς κατά μήκος μιας μεγάλης οδικής διαδρομής, παρουσιάζεται στη σελίδα Τα πουλιά στο Ξερολάκκι, ένα από τα κεφάλαια του αφιερώματος στον Εθνικό Δρυμό Ολύμπου.
Μια μοναδική χλωρίδα
Όλη η χαράδρα είναι κατάφυτη από δάσος κωνοφόρων, στα οποία κυριαρχεί η Μαύρη πεύκη. Πράγματι, στο Ξερολάκκι θα βρούμε μεγάλες εκτάσεις με αμιγείς συστάδες υψίκορμων και ευθυτενών Μαυρόπευκων. Μέσα στο δάσος των μαυρόπευκων και κυρίως στα μεγαλύτερα υψόμετρα, εμφανίζονται συστάδες Οξιάς, σαν φωτεινές νησίδες που επισημαίνουν τις υγρότερες θέσεις και τα καλύτερα εδάφη.
Η Ramonda (Jankaea) heldreichii
Πατήστε για μεγέθυνση
Η Ramonda (Jankaea) heldreichii
Η χλωρίδα της χαράδρας περιλαμβάνει πολλά από τα σπάνια είδη του Ολύμπου και ανάμεσά τους ένα μεγάλο πληθυσμό από το τοπικό ενδημικό Ramonda heldreichii (μέχρι πρόσφατα Jankaea heldreichii). Πρόκειται για ένα από τα τέσσερα είδη ενός γένους (συνολικά: Ramonda heldreichii, Ramonda myconi, Ramonda nathaliae, Ramonda serbica) που θεωρείται ότι περισσώθηκε στις ορεινές κοιλάδες της Νότιας Ευρώπης κατά το Τεταρτογενές. Η Ramonda heldreichii κρύβεται στις σχισμές των βράχων του Ξερολακκίου, σε υψόμετρα γύρω στα 1000 μ.
Αριστερά Epipactis helleborine, δεξιά Dactylorhiza saccifera
Στις σκιερές και υγρές θέσεις του μέσου ρου ανθίζουν πολλά είδη ορχιδέας, μαζί με κοινά φυτά του ορεινού δάσους.
Αριστερά η Achillea ageratifolia subsp. aizoon, δεξιά το Alyssum handelii
Στο πέταλο των σπασμένων ορθοπλαγιών γύρω από τη Μεγάλη Γούρνα και στις σάρες μέχρι το Σκολιό θα βρούμε πολλά από τα σπάνια, βαλκανικά ή ελληνικά ενδημικά που πλουτίζουν τη χλωρίδα του Ολύμπου, καθώς και πολλά από τα αποκλειστικά ενδημικά του βουνού. Χαρακτηριστικοί κάτοικοι αυτών των περιοχών είναι η σπάνια Achillea ageratifolia subsp. aizoon, το αποκλειστικό ενδημικό του Ολύμπου Alyssum handelii, η Gentiana verna subsp. balcanica, η Globularia cordifolia και οι βιόλες Viola graeca, Viola pseudograeca, Viola striis-notata, Viola macedonica και Viola delphinantha.
Βιόλες των αλπικών πετρολίβαδων: Αριστερά η Viola pseudograeca, δεξιά η Viola graeca
Διαδρομές από το Ξερολάκκι
Το καταφύγιο ανάγκης στη Λάκκα Χριστάκη
Το Ξερολάκκι υπήρξε ανέκαθεν μια από τις πιο προωθημένες αφετηρίες για αναβάσεις στις διάφορες τοποθεσίες από τη βόρεια πλευρά του Ολύμπου. Ταυτόχρονα, ήταν γνωστή ως μια δυσπρόσιτη και δύστροπη περιοχή, καθότι δεν υπήρχε χώρος καταφυγής και νερό, ενώ και ο δρόμος από την Πέτρα ήταν μέχρι πρόσφατα δύσβατος. Μέσα στο χειμώνα, το κύριο ρέμα έκοβε συνήθως τη σύνδεση με τον Κοκκινοπηλό και το χιόνι συχνά έκλεινε εντελώς το δρόμο.
Με δυό λόγια, το Ξερολάκκι υπήρξε κυρίως περιοχή εξερεύνησης για αυτούς που είχαν άνεση με τις τεχνικές δυσκολίες και τις μεγάλες υψομετρικές διαφορές και ήξεραν την περίπλοκη τοππογραφία του βόρειου Ολύμπου.
Με το χρόνο, αποκρυσταλλώθηκε μια εμπειρία του τόπου και πλέον το Ξερολάκκι βλέπει ολοένα και πιο συχνά μικρές ομάδες να τρυπώνουν στα Καζάνια, να σκαρφαλώνουν την Κόψη του Σκολιού ή να χάνονται στην κεντρική ρεματιά με προορισμό τη Λάκκα Χριστάκη και από εκεί το Σκολιό ή τον Κίτρο. Φυσικά, η αίσθηση - και συχνά και το κόστος - της περιπέτειας παραμένει: μια αλλαγή καιρού, ένα μικροατύχημα ή η έλλειψη νερού μπορούν να μετατρέψουν την αισιόδοξη προσπάθεια σε κουραστική επιστροφή.
Ξεκινώνας από το Ξερολάκκι την ανάβαση προς τα Καζάνια
Οι δυο πιο εντυπωσιακές πορείες από το Ξερολάκκι είναι αυτές που θίξαμε πιο πάνω: η ανάβαση στα Καζάνια και από εκεί στο Οροπέδιο των Μουσών και η Κόψη του Σκολιού, και οι δύο με μικρές και τοπικές αλλά όχι αμελητέες δυσκολίες και φυσικά τεράστια υψομετρική διαφορά.
Από το πέρας των δυο διαδρομών αυτών μπορεί να συνεχίσει κανείς πάνω στη διαδρομή Καταφύγιο Χριστάκη-Κακόσκαλα-Μύτικας και να φτάσει στην κορυφή του Ολύμπου.
Κατεβαίνοντας από τη Μεγάλη Γούρνα προς το Ξερολάκκι
Από το Ξερολάκκι, η ευκολότερη πορεία είναι η ανάβαση μέσω του άξονα της ρεματιάς προς τη Λάκκα Χριστάκη, μια διαδρομή που προϋποθέτει την προώθηση με αυτοκίνητο μέχρι το ψηλότερο βατό σημείο - και συνεπώς θέτει το πρόβλημα της ανάκτησής του. Πολλοί αφήνουν το όχημα στην αφετηρία των Καζανιών, ανεβαίνουν από τα Καζάνια και διανυκτερεύουν στο Οροπέδιο και την επαύριο κατεβαίνουν μέσω Ζωναριών και Σκολιού στη Λάκκα Χριστάκη, από όπου επιστρέφουν στο Ξερολάκκι. Η πορεία αυτή (συνδυασμός των πορειών Ξερολάκκι-Καζάνια-Οροπέδιο Μουσών και Ξερολάκκι-Λάκκα Χριστάκη) είναι μια από τις ωραιότερες περιπέτειες που μπορεί να κάνει κανείς στον Όλυμπο και χάρη στην υποστήριξη του καταφυγίου δεν απαιτεί προχωρημένες λογιστικές.
Κοντινές και συναφείς με το Ξερολάκκι είναι και οι πορείες Σαλατούρα-κατ. Πυξάρι-Λάκκα Χριστάκη και Σαλατούρα-κατ. Πυξάρι-Κίτρος που μπορούν επίσης να συνδεθούν με την Ξερολάκκι-Λάκκα Χριστάκη και να γεννήσουν μια υπέροχη κυκλική διαδρομή. Τέλος, υπάρχει ένα ελάχιστα πατημένο, αλλά σχετικά καλόβατο και κάπως σημαδεμένο μονοπάτι, που συνδέει το Ξερολάκκι με τα Κρεβάτια και από εκεί επιτρέπει την ανάβαση στο Οροπέδιο των Μουσών μέσω Μπαρμπαλά ή την κατάβαση στη Βροντού.
Διασχίζοντας με ορειβατικά σκι την άνω λεκάνη του Ξερολακκίου
Στους - άλλοτε λιγοστούς - φίλους του ορειβατικού σκι, το Ξερολάκκι ήταν γνωστό ως ο πιο ευχάριστος δρόμος για να ανέβει κανείς στη Λάκκα Χριστάκη και από εκεί στο Σκολιό ή τη Σκάλα. Πιο πρόσφατα - και παρόλο το ατύχημα του 2021 που αφαίρεσε δυο ζωές - το ενδιαφέρον για αναβάσεις και διασκελισμούς αναζωπυρώθηκε και - χάρη και στη βελτίωση της βατότητας του δρόμου - ολοένα περισσότερες ομάδες σέρνουν τις φώκιες τους από την κοιλάδα μέχρι τη Μεγάλη Γούρνα και τη Σκάλα.
Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide greece
Οδηγος του Ολυμπου
Ο οδηγός Όλυμπος topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android ως μία απο τις δεκάδες διαθέσιμες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide greece. Ο Όλυμπος περιλαμβάνεται στην ομάδα της Βόρειας Ελλάδας. Αποκτήστε τον οδηγό Όλυμπος topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Όλυμπος topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό του Ολύμπου ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή, επιλέγοντάς τον από την ομάδα της Βόρειας Ελλάδας.
Η εφαρμογή παρέχει ενεργητική πλοήγηση κατά μήκος της διαδρομής, καθώς και έναν πλούσιο οδηγό στη γεωγραφία, τη φύση και τον πολιτισμό της περιοχής του Ολύμπου.
Όλα τα σημεία ενδιαφέροντος που απεικονίζονται στο χάρτη αποτελούν διαδραστικές πηγές πληροφορίας της εφαρμογής: στο πεδίο, κάθε σημείο προβάλλεται αυτόματα στην οθόνη όταν το πλησιάζουμε και μας οδηγεί στο σχετικό λήμα του ψηφιακού οδηγού που περιέχεται στην εφαρμογή.
