Γράμμος: Τα πουλιά της αλπικής ζώνης
Η φύση του Γράμμου
Τα πουλιά της αλπικής ζώνης
Ο Γράμμος είναι το ορεινό οικοσύστημα με τις μεγαλύτερες λιβαδικές εκτάσεις πάνω από το δασοόριο στην Ελλάδα. Το μεγαλύτερο μέρος της λεκάνης γύρω από τη Γράμμοστα, δηλαδή το πέταλο των μεγάλων κορυφών του βουνού, σχηματίζεται πάνω σε πλουτώνια, μια ομάδα πετρωμάτων που ευνοεί τη συγκράτηση των ομβρίων στο εδαφικό στρώμα και συντελεί στη δημιουργία θαλερού χλοοτάπητα.
Τα λιβάδια της ανώτερης ζώνης του Γράμμου φιλοξενούν μια ξεχωριστή πανίδα πουλιών: πρόκειται για είδη που, χωρίς να έχουν κάποια ιδιαίτερη βιολογική προσαρμογή στις αλπικές συνθήκες, προτιμούν τις ζώνες μεγάλου υψομέτρου κυρίως γιατί εκεί συναντούν λιγότερο ανταγωνισμό από τα ξαδέρφια τους του ίδιου γένους ή της ίδιας οικογένειας. Φυσικά, κάποια από τα είδη αυτά έχουν αναπτύξει έξυπνες στρατηγικές αναζήτησης τροφής στις σκληρές συνθήκες της ζώνης πάνω από τα 2000 μέτρα, μια περιοχή που συχνά καλύπτεται από χιόνι.
Έτσι, εδώ πάνω, κοντά ή και μέσα στο χιόνι, στο αφόρητο κρύο και τον ασταμάτητο άνεμο, θα δούμε μικρά και μεγάλα πουλιά, είδη που ανήκουν στους αετούς, τα κορακοειδή, τα τσιχλόνια, τις τσίχλες, τις σπίζες και τους κορυδαλλούς, να αναζητούν τροφή και καταφύγιο στις αόρατες ευκαιρίες που πάντα προσφέρει η φύση, ακόμα και στην πιο αυστηρή στιγμή της.
Χρυσαετός (Aquila chrysaetos)
Πατήστε για μεγέθυνση
Χρυσαετός (Aquila chrysaetos)
Τα απέραντα αυτά λιβάδια φιλοξένησαν από πολύ παλιά μεγάλα κοπάδια κτηνοτροφικών ζώων, που με τη σειρά τους προσέλκυσαν τους μεγάλους αετούς και τους γύπες. Μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, ως περιοχή με μεγάλη βοσκοϊκανότητα και ελάχιστη κατοίκηση, ο Γράμμος αποτελούσε ένα από τα προτιμώμενα πεδία της πανίδα μεγάλων αρπακτικών της Βαλκανικής.
Εκείνες τις εποχές, στις κορυφές και τις ράχες κυριαρχούσε ο Χρυσαετός (Aquila chrysaetos), ενώ στα λιβάδια γυροπετούσαν τα τέσσερα βαλκανικά πτωματοφάγα, δηλαδή ο Ασπροπάρης (Neophron percnopterus), το Όρνιο (Gyps fulvus), ο Μαυρόγυπας (Aegypius monachus) και ο Γυπαετός (Gypaetus barbatus), πουλιά που σχετίζονται στενά με την πρωτόγονη κτηνοτροφία των ορεινών λιβαδιών.
Σήμερα, μετά η ερήμωση του ορεινού τόξου, κανένα είδος γύπα δεν καταγράφεται στην περιοχή, εκτός από κάποιο σποραδικό Όρνιο, ωστόσο παραμένει ο Χρυσαετός και κάποιοι μικρότεροι αετοί, πουλιά που κυνηγούν ενεργητικά τα μικρά θηλαστικά των λιβαδιών.
Κιτρινοκαλιακούδες (Pyrrhocorax graculus)
Πάνω στις ράχες, τα πιο εμφανή είδη είναι οι ομάδες από Κιτρινοκαλιακούδες (Pyrrhocorax graculus), άφοβες απέναντι στον άνθρωπο, μετακινούμενες από τις ορθοπλαγιές, όπου φωλιάζουν ή κουρνιάζουν, στα λιβάδια, όπου βόσκουν - κυριολεκτικά - μισοκρυμμένες μέσα στις πόες ψάχνοντας για έντομα και μαλάκια. Ανάμεσά τους γλυστρούν μερικές Κοκκινοκαλιακούδες (Pyrrhocorax pyrrhocorax), η σπάνια ξαδέρφη τους, ένα εντυπωσιακό αλπικό πουλί με πυρροκόκκινο ράμφος. Οι οξείες κραυγές τους κυριαρχούν στο γυμνό πεδίο.
Τοιχοδρόμα (Tichodroma muraria)
Οι λίγες ορθοπλαγιές του Γράμμου σχετίζονται κυρίως με τις μεγάλες εμφανίσεις ασβεστόλιθου - Σούφλικας, Βέτερνικ, Σκάλα, φαράγγι της Γράμμοστας. Στα κάθετα τοιχώματα των βράχων θα δούμε - από μακριά, οι επικράτειές της είναι απρόσιτες - την ασυνήθιστη Τοιχοδρόμα (Tichodroma muraria), ένα μοναδικό πουλί με άλικα χρώματα που πετά ανάλαφρα σαν πεταλούδα από νεροσυρμή σε αρνητικό, για να μαζέψει τα έντομα που απομυζούν τα συστατικά που κατεβάζουν τα νερά που γλύφουν στα βράχια. Μια συνάντηση με την Τοιχοδρόμα είναι μια εμπειρία που δεν ξεχνιέται.
Χιονάδα (Eremophila alpestris)
Στις κορυφογραμμές, όλο το χρόνο, αλλά κυρίως τις εποχές που απλώνονται και συρρικνώνονται τα χιόνια, δηλαδή στις αρχές του Χειμώνα και τις πρώτες βδομάδες του Καλοκαιριού, θα δούμε τρια είδη ασυνήθιστων στρουθιόμορφων, εξοικειωμένα στις καιρικές συνθήκες και τους πόρους του μεγάλου υψομέτρου: το Χιονόστρουθο (Montifringilla nivalis), τη Χιονάδα (Eremophila alpestris) και το Χιονοψάλτη (Prunella collaris). Φυσικά, ακόμα και αυτή η "τριάδα του χιονιού" δεν μπορεί να επιβιώσει όταν η γη στρωθεί με βαθύ χιόνι και έτσι μέσα στο καταχείμωνο σκορπάνε χαμηλότερα και χάνονται μέσα στις ομίχλες της ημιορεινής ζώνης, σαν κυνηγημένοι μετανάστες. Μόλις μπει η Άνοιξη όμως, θα να γυρίσουν στα ανεμοδαρμένα λημέριά τους.
Χρυσοτσίχλονο (Emberiza citrinella)
Αναμφισβήτητα, η πιο χαρούμενη εποχή της αλπικής ζώνης είναι το Καλοκαίρι, οπόταν πολλά νέα είδη έρχονται από την Αφρική ή τα χαμηλότερα υψόμετρα να "παραθερίσουν" στα πλούσια λιβάδια. Στη Γράμμοστα, κοντά στις στάνες, μαζεύονται μεγάλες ομάδες από πανέμορφα Χρυσοτσίχλονα (Emberiza citrinella), μαζί με μια σειρά άλλα στρουθιόμορφα, Καρβουνιάρηδες, Σταχτοπετρόκληδες, Φοινίκουρους, Φανέτα και Δεντροσταρήθρες, που σταδιακά θα απλωθούν προς τις κορυφές.
Στο δασοόριο, οπωσδήποτε πάνω στα δέντρα, θα συναντήσουμε τον σπάνιο Χιονοκότσυφα (Turdus torquatus), που αναζητά την τροφή του τόσο στο δάσος, όσο και στα λιβάδια.
topoguide greece
Οδηγός του Γράμμου
Ο οδηγός Γράμμος topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android από το Play Store. Εγκαταστείστε την εφαρμογή και προμηθευτείτε το Γράμμος topoguide μέσα από την ενότητα της Βόρειας Ελλάδας.
Ο οδηγός Γράμμος topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Προμηθευτείτε τον οδηγό Γράμμος topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή: θα τον βρείτε στην ενότητα της Βόρειας Ελλάδας.
Εξοπλισμένοι με τον μοναδικό σήμερα οδηγό για το Γράμμο, εξερευνήστε άφοβα τη φύση, τον πολιτισμό και τα μονοπάτια του μεγάλου αυτού βουνού.