Ορχιδέες του Ζαγορίου
Ορχιδέες του Ζαγορίου
Γνωρίστε είδη ορχιδεών
Ένα Limodorum abortivum στο δάσος των μαυρόπευκων
Ανάμεσα στα 1800 περίπου είδη που έχουν καταγραφεί στο σύνολο της ορεινής περιοχής της Τύμφης, οι ορχιδέες, μια ομάδα περίπου 50 ειδών, αποτελούν αριθμητικά μια μικρή μειοψηφία. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, ωστόσο, τόσο σε ότι αφορά στη βιολογία τους, όσο και και σε ότι άπτεται της αισθητικής συνεισφοράς τους στο ευρύτερο βιοτικό τοπίο, κάνουν την μικρή αυτή ομάδα να ξεχωρίζει, να ενδιαφέρει και να προσελκύει.
Όπως είπαμε και στο κεφάλαιο για τη Χλωρίδα του Ζαγορίου, η χλωρίδα του Ζαγορίου και της Τύμφης συντίθεται κυρίως από φυτά ηπειρωτικής και βαλκανικής εξάπλωσης, με μειωμένη εμφάνιση ελληνικών ενδημικών και χαρακτηριστική απουσία τοπικού ενδημικού είδους. Η διαπίστωση αυτή επιτείνεται στις ορχιδέες, που ως μάλλον κοσμοπολίτικα φυτά, εκπροσωπούνται εδώ με είδη ευρείας παρουσίας στην Παλαιαρκτική. Η παρουσία ορισμένων ασυνήθιστων ειδών οφείλεται στη γειτνίαση της περιοχής με τη βαλκανική βοτανική μήτρα.
Το γένος Orchis
Orchis purpurea
Ως κατ΄εξοχήν φυτά του ορεινού δάσους, θεωρούμενου ως συνόλου από σκιερές συστάδες μαυρόπευκων, ελάτων και οξιάς, υγρά λιβάδια, βαθιές ρεματιές και ηλιόλουστα πρανή, τα μέλη του γένους των Orchis έχουν έντονη παρουσία στο Ζαγόρι και την Τύμφη.
Στα λιβάδια και τα δάση της περιοχής θα βρούμε μια μεγάλη ποικιλία Orchis, με πιό χαρακτηριστικά είδη τα Orchis mascula, Orchis pallens, Orchis provincialis, Orchis pauciflora, Orchis purpurea, Orchis simia, Orchis italica και Orchis quadripuncata.
Το γένος Dactylorhiza
Dactylorhiza baumanniana
Από τις πέντε Δακτυλόριζες που θα βρούμε εδώ, οι δυο (Dactylorhiza baumanniana και Dactylorhiza kalopissii) τιμούν με το όνομά τους δύο μεγάλους ερευνητές, το βοτανικό του 19ου αιώνα Constantin A. N. Baumann και τον γεωπόνο του 20ου αιώνα Γιάννη Καλοπίση (συγγραφέα του πρώτου έργου για τις ορχιδέες της χώρας, "Τα ορχεοειδή της Ελλάδας").
Το γένος Anacamptis
Anacamptis pyramidalis
Στο Ζαγόρι, το γένος Anacamptis περιλαμβάνει είδη που καλύπτουν μεγάλο εύρος βιοτόπων, από ξηρές έως και βραχώδεις πλαγιές (πχ., Anacamptis coriophora subsp. fragrans και Anacamptis papilionacea), λιβάδια του δρυοδάσους (πχ., Anacamptis laxiflora), λιβάδια του ορεινού δάσους (πχ., Anacamptis laxiflora και Anacamptis pyramidalis) και υποαλπικά λιβάδια (πχ., Anacamptis morio).
Τα γένη Neotinea και Neottia
Neotinea tridentata
Το γένος Cephalanthera είναι παρόν στα απέραντα δασικά τοπία του Ζαγορίου και με τα τρια είδη της ηπειρωτικής Ελλάδας (Cephalanthera damasonium, Cephalanthera longifolia και Cephalanthera rubra).
Το γένος Neotinea εκπροσωπείται στο Ζαγόρι από δυο είδη, την πυραμιδοειδή Neotinea tridentata και την "κατακαμμένη" Neotinea ustulata. Και τα δυο είναι φυτά της ζώνης επαφής των δασικών βιοτόπων με πιο ξηρά και ηλιόλουστα τοπία, όπως τα πρανή των δρόμων ή οι όχθες ανοιχτών ρεματιών.
Neotinea ustulata
Εδώ συναντάμε επισης και δυο είδη του γένους των Neottia, και τα δυο αρκετά ιδιόμορφα και εντυπωσιακά, αν και το καθένα με τον τρόπο του. H Neottia nidus-avis είναι ένα παράξενο φυτό με ημιδιαφανείς χλωμοκίτρινους βλαστούς, που παρασιτεί στις ρίζες των πεύκων, ενώ η Neottia ovata είναι ένα πράσινο φάντασμα που "κρύβεται" ανάμεσα στα νεαρά πευκάκια, κάτω από τη σκιά των μαυρόπευκων.
Το γένος Ophrys
Ophrys scolopax
Στο σύνολο της Τύμφης, ποσοστιαία η έκταση της μεσογειακής ζώνης βλάστησης είναι μάλλον περιορισμένη, γεγονός που εκφράζεται με την μικρή εκπροσώπηση των ειδών του γένους Ophrys, που τα περισσότερα είναι φυτά των φρυγάνων και του φωτεινού θαμνώνα.
Ophrys helenae
Από τα λίγα είδη που θα βρούμε εδώ, πιο ενδιαφέροντα είναι τα Ophrys insectifera και Ophrys reinholdii, λίγο γνωστά από τη Νότια Ελλάδα. Τέλος, μια ιδιαίτερη παρουσία είναι η Ophrys helenae, εύκολα εντοπίσιμο εύρωστο φυτό των ορεινών λιβαδιών, με μεγάλο κόκκινο-κερασί και γυμνό από θυρεό χείλος.
Οι ιδιόμορφες ορχιδέες
Platanthera chlorantha
Η περιοχή του Ζαγορίου φιλοξενεί μερικά ασυνήθιστα είδη ορχιδέας, είδη που η παρουσία τους διαφεύγει της προσοχής του παρατηρητή, καθώς έχουν πολύ διακριτικά χρώματα και είναι σχεδόν αόρατα μέσα στο ορεινό δάσος. Τα είδη αυτά, όπως η Platanthera chlorantha, Gymnadenia conopsea και Neottia ovata, η Epipactis persica, η Corallorhiza trifida και η Gymnadenia frivaldii, αν και έχουν ασυνεχή εξάπλωση και μικρούς πληθυσμούς στην Τύμφη, παραμένουν μέλη μεγάλων εξελικτικών κλάδων που κινούνται μέσα στο εύρος των αόρατων αλλά καθοριστικών βιογεωγραφικών νημάτων.
Neottia ovata
Δυσκολότερη στον εντοπισμό είναι η Corallorhiza trifida, μια μικρή άχρωμη ορχιδέα, που στέκεται στις σκιές του δάσους κωνοφόρων. Η Gymnadenia conopsea είναι φυτό του μικτού δάσους και μπορεί εύκολα να παραγνωριστεί ως Dactylorhiza, ενώ η Gymnadenia frivaldii, ένα ενδημικό των Βαλκανικών βουνών, έχει περιορισμένη παρουσία σε υγρά ορεινά λιβάδια και σκιερά ρυάκια πάνω από τα 1000 μ. Δυο ακόμα από τις ορχιδέες-φαντάσματα του Ζαγορίου, είναι η Platanthrera chlorantha και η Neottia ovata, που "κρύβονται" στον υπόροφο αναγέννησης των κωνοφόρων.
Κατάλογος ειδών
| Επιστημονικό όνομα | Μεσογειακή ζώνη | Ορεινό δάσος | Ορεινά λιβάδια |
|---|---|---|---|
| Orchis italica | ✔ | ✔ | - |
| Orchis laxiflora | - | ✔ | - |
| Orchis mascula | - | ✔ | - |
| Orchis pallens | - | ✔ | ✔ |
| Orchis pauciflora | - | ✔ | - |
| Orchis provincialis | ✔ | ✔ | - |
| Orchis purpurea | - | ✔ | - |
| Orchis quadripunctata | ✔ | - | - |
| Orchis simia | ✔ | - | - |
| Dactylorhiza baumanniana | - | ✔ | - |
| Dactylorhiza kalopissii | - | - | ✔ |
| Dactylorhiza romana | ✔ | ✔ | - |
| Dactylorhiza sabucina | - | ✔ | ✔ |
| Dactylorhiza saccifera | - | ✔ | ✔ |
| Anacamptis coriophora subsp. fragrans | ✔ | - | - |
| Anacamptis laxiflora | - | ✔ | - |
| Anacamptis morio | - | ✔ | ✔ |
| Anacamptis papilionacea | ✔ | - | - |
| Anacamptis pyramidalis | - | ✔ | - |
| Neotinea tridentata | ✔ | ✔ | - |
| Neotinea ustulata | - | ✔ | ✔ |
| Cephalanthera damasonium | - | ✔ | - |
| Cephalanthera longifolia | - | ✔ | - |
| Cephalanthera rubra | - | ✔ | - |
| Epipactis helleborine | - | ✔ | - |
| Epipactis microphylla | - | ✔ | - |
| Epipactis persica subsp. gracilis | ✔ | ✔ | - |
| Limodorum abortivum | ✔ | ✔ | - |
| Neottia nidus-avis | - | ✔ | - |
| Neottia ovata | - | ✔ | - |
| Platanthera chlorantha | - | ✔ | - |
| Corallorhiza trifida | - | ✔ | - |
| Gymnadenia frivaldii | - | - | ✔ |
| Gymnadenia conopsea | - | ✔ | - |
| Himantoglossum jankae | - | ✔ | - |
| Serapias vomeracea | ✔ | - | - |
| Serapias cordigera | ✔ | - | - |
| Ophrys apifera | ✔ | - | - |
| Ophrys helenae | - | - | ✔ |
| Ophrys ferrum-equinum | ✔ | - | - |
| Ophrys insectifera | ✔ | - | - |
| Ophrys lutea subsp. lutea | ✔ | - | - |
| Ophrys lutea subsp. galillea | ✔ | - | - |
| Ophrys reinholdii | ✔ | - | - |
| Ophrys scolopax | ✔ | - | - |
| Ophrys sphegodes subsp. epirotica | ✔ | - | - |
| Ophrys sphegodes subsp. mammosa | ✔ | - | - |
| Ophrys umbilicata | ✔ | - | - |
topoguide greece
ΟΙ ΟΡΧΙΔΕΕΣ ΤΟΥ ΖΑΓΟΡΙΟΥ
Ο οδηγός Ζαγόρι topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android ως μία απο τις δεκάδες διαθέσιμες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Το Ζαγόρι περιλαμβάνεται στην ομάδα της Βόρειας Ελλάδας. Αποκτήστε τον οδηγό του Ζαγορίου ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Ζαγόρι topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό του Ζαγορίου ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή, κάνοντας τη σχετική αγορά από την ομάδα της Βόρειας Ελλάδας.
Ο οδηγός Ζαγόρι topoguide προσφέρει off-line λεπτομερείς χάρτες με όλα τα στοιχεία που ενδιαφέρουν τον πεζοπόρο και τον φυσιοδίφη. Πάνω στο μονοπάτι, κάνει ενεργητική πλοήγηση κατά μήκος της διαδρομής, βοηθώντας τον πεζοπόρο να διατηρεί την πορεία του και να φτάσει στον προορισμό του ακόμα και κάτω από δυσμενείς συνθήκες. Παράλληλα, τον ενημερώνει για τα φυτά και τα ζώα του άμεσου περιβάλλοντός του.