Χλωρίδα του Πηλίου

Το Πήλιο καλύπτεται από μια θαλερή, σχεδόν οργιώδη στα χαμηλά και μέσα υψόμετρα, βλάστηση. Από την πλευρά της βοτανικής επιστήμης, ωστόσο, η χλωρίδα του Πηλίου δεν έχει µελετηθεί συστηµατικά στο σύνολό της. Μια σύνθεση των µέχρι τώρα γνωστών στοιχείων ανεβάζει την ποικιλία της χλωρίδας του συγκροτήματος στα 620 είδη και υποείδη φυτών, αριθμός που αν και δεν είναι εντυπωσιακός, δείχνει τη συνάφεια της περιοχής με την ευρύτερη βιογεωγραφική ενότητα. Προφανώς, η έλλειψη μεγάλων ασβεστολιθικών σχηματισμών και η απουσία της ανώτερης υψομετρικά ζώνης, που συνεισφέρει στην βιοποικιλότητα των μεγάλων ορεινών βουνών, εξηγούν τον συγκρατημένο αυτόν αριθμό.

Για τον πεζοπόρο, ωστόσο, η εκρηκτική Άνοιξη του Πηλίου χαρίζει μια μοναδική ευκαιρία γνωριμίας με τα φυτά της μεσογειακής ζώνης. Τα φρυγανικά οικοσυστήματα και οι εκτεταμένοι θαμνώνες κρύβουν μια εντυπωσιακή ποικιλία από ορχιδέες, ενώ στους μικρούς βραχώνες του Νοτίου Πηλίου θα βρούμε πολλά βολβώδη είδη.

Το Φθινόπωρο είναι συνήθως ήπιο και δίνει την ευκαιρία στα κίτρινα κρινάκια να στολίσουν τα δρομάκια και τα παλιά κτήματα. Στα λιβάδια και τους βραχώνες, το φθινόπωρο μοιάζει με μια δεύτερη Άνοιξη, καθώς ξεδιπλώνει τα κυκλάμινα (Cyclamen graecum) και τους φθινοπωρινούς κρόκους και κολχικά, όπως το εντυπωσιακό Colchicum bivonae.

Ελληνικά ενδημικά είδη της χλωρίδας του Πηλίου

Όσον αφορά στα είδη περιορισμένης γεωγραφικά εξάπλωσης ή αλλιώς ενδημικά είδη, το Πήλιο φιλοξενεί ένα τοπικό ενδημικό υποείδος, την Soldanella chrysosticta subsp. pelia, ένα φυτό ακριβοθώρητο και σπάνιο, με όμορφα μωβ άνθη που εμφανίζεται κοντά σε μόνιμα υγρές θέσεις σε σκιερά δάση οξιάς.

Επιπλέον, στο Πήλιο από τα στοιχεία που είναι γνωστά µέχρι σήµερα, υπάρχουν 23 Ελληνικά ενδηµικά, 26 Βαλκανικά ενδηµικά και 29 υποβαλκανικά ενδηµικά, δηλαδή είδη και υποείδη που εμφανίζονται στα Βαλκάνια και σε μία ακόμη γειτονική περιοχή.

Στον παρακάτω πίνακα παρατίθενται τα Ελληνικά ενδημικά είδη και υποείδη που έχουν εντοπιστεί στο Πήλιο.

#	Είδος	Περιοχή
1	Alkanna graeca ssp. baeotica	Πετρoπλαγιές και βράχια, υποαλπικά λιβάδια. Από 1100 έως 1600μ μ.
2	Berberis cretica	Βραχώδη εδάφη. Από 800 έως 1500 μ.
3	Campanula incurva	Ασβεστολιθικές πλαγιές και βράχια. Από 0 έως 1000 μ.
4	Centaurea pelia	Ξέφωτα δασών, θαμνώνες. Από 300 έως 1400 μ.
5	Cerastium candidissimum	Πετρoπλαγιές και βράχια. Από 700 έως 1600 μ.
6	Chondrilla ramosissima	Πετροπλαγιές χαμηλού υψομέτρου, έρημοι αγροί, φρύγανα
7	Crepis hellenica	Παλιά χωράφια, ξηρά λιβάδια. Έως 700 μ.
8	Cyclamen graecum	Ασβεστολιθικές πετροπλαγιές, βράχια. Από 0 έως 1300 μ.
9	Dianthus haemetocalyx ssp. pruinosus	Πετρoπλαγιές, βραχώδη φρύγανα
10	Dianthus corymbosus	Πετρoπλαγιές φρύγανα. Από 100 έως 900 μ.
11	Ebenus sibthorpii	Πετροπλαγιές, ασβεστολιθικές κορυφές. Από 300 έως 1100 μ.
12	Erysimum microstylum	Πετροπλαγιές, ασβεστολιθικοί βράχοι, φρύγανα. Από 600 έως 1300 μ.
13	Euphorbia deflexa	Πετροπλαγιές, ξηρά λιβάδια. Από 100 έως 1300 μ.
14	Malcolmia graeca ssp. hydraea	Πετροπλαγιές, βραχώνες. Από 0 έως 800 μ.
15	Nigella arvensis ssp. aristata	Πετροπλαγιές χαμηλού υψομέτρου, έρημοι αγροί, φρύγανα
16	Odontites linkii	Πετροπλαγιές, πρανή δρόμων. Από 300 έως 1500 μ.
17	Petrorhagia armerioides	Πετροπλαγιές, έρημοι αγροί, φρύγανα. Από 100 έως 1300 μ.
18	Pterocephalus perennis ssp. perennis	Πετροπλαγιές, βραχώνες. Από 400 έως 1500 μ.
19	Scorzonera crocifolia	Πετροπλαγιές, έρημοι αγροί, παλιοί ελαιώνες. Έως 800 μ.
20	Silene linoides	Ασβεστολιθικοί βράχοι, Ρεματιές
21	Soldanella chrysosticta subsp. pelia	Υγρές θέσεις σε δάση. Από 1100 έως 1250 μ.
22	Verbascum mallophorum	Πετρολίβαδα, ξέφωτα δασών. Από 500 έως 1600 μ.
23	Veronica chamaedrys ssp. chamaedryoides	Θαμνώνες, πετροπλαγιές, λιβάδια. Από 600 έως 1100 μ.

Η χλωρίδα της ακτογραμμής του Πηλίου

Το Πήλιο χαρακτηρίζεται από την ατελείωτη ακτογραμμή μιας ήδη μακρύτατης χερσονήσου, η οποία επιμηκύνεται περαιτέρω με τις εξαιρετικά δαντελωτές ακτές και την τραχιά κατάληξη των βραχωδών πλαγιών. Η παράκτια αυτή ζώνη είναι σε μεγάλο μέρος απρόσιτη και δεν έχει επηρεαστεί από ανθρωπογενείς παράγοντες, ενώ ακόμα και οι παραλίες διατηρούν έναν υψηλό βαθμό φυσικότητας. Η ζώνη αυτή φιλοξενεί πολλά φυτικά είδη, προσαρμοσμένα στην αλατότητα των εδαφών ή στον συνεχή ψεκασμό από το θαλασσόνερο.

Ανάμεσα στα πιο χαρακτηριστικά φυτά της παράκτιας ζώνης, το κρίταμο (Crithmum maritimum) είναι πολύ συνηθισμένο τόσο στις βραχώδεις όσο και στις αμμουδερές ακτές του Πηλίου. Είναι ένα πολυετές φυτό με πολυάριθμους βλαστούς και σαρκώδη φύλλα, τα οποία συλλέγονται και καταναλώνονται βραστά ή ωμά. Αντίστοιχα, η κάππαρη (Capparis spinosa) είναι ένα τυπικό βραχόφιλο είδος, άφθονο στους παράκτιους βράχους. Τα μπουμπούκια της, πριν την πλήρη έκπτυξη του άνθους, συλλέγονται και χρησιμοποιούνται στη μαγειρική.

Επιγενή φυτικά είδη του Πηλίου

Στη μακραίωνη ιστορική του πορεία, ο άνθρωπος επέδρασε στην εξάπλωση πολλών φυτικών ειδών, άλλοτε εσκεμμένα και άλλοτε ακούσια. Η πρώτη περίπτωση αφορά είδη που χρησιμοποιήθηκαν ως είδη διατροφής, για την παραγωγή κλωστικών ινών, είδη με φαρμακευτική, αρωματική ή καλλωπιστική αξία, για να αναφέρουμε μόνο λίγες από τις χρήσεις που έχουν τα φυτά. Στη δεύτερη περίπτωση ανήκουν φυτικά είδη, τα οποία επεκτάθηκαν χωρίς τη θέληση του ανθρώπου, όπως για παράδειγμα τα είδη-ζιζάνια που εισήχθηκαν τυχαία ως μικροσκοπικοί σπόροι μαζί με τρόφιμα ή μέσα σε άλλες συσκευασίες και εποίκισαν νέες περιοχές. Σε πολλές περιπτώσεις, τόσο τα πρώτα όσο και τα δεύτερα, όπου βρήκαν πρόσφορες περιβαλλοντικές συνθήκες, εγκαταστάθηκαν παράγοντας βιώσιμους πληθυσμούς και αποτελώντας πλέον κομμάτι της φυσιογνωμίας των νέων τους τόπων.

Ανάμεσα στα πιο διαδεδομένα επιγενή είδη είναι ο Αθάνατος (Agave americana). Η περιοχή της φυσικής εξάπλωσής του περιλαμβάνει το Μεξικό και κάποιες νότιες πολιτείες των ΗΠΑ. Φτιάχνει μια τεράστια ροζέτα με μεγάλα, σαρκώδη, αγκαθωτά φύλλα πρασινογλαυκού χρώματος. Ως είδος μονοκαρπικό, ανθίζει μόνο μία φορά στη ζωή του και μετά πεθαίνει, αλλά αφού παράξει πρώτα μία εντυπωσιακή ταξιανθία, ο άξονας τη οποίας φτάνει τα 9 μ. σε ύψος. Πάνω της εκπτύσσονται πολυάριθμα κίτρινα άνθη. Εξαιρετικά διαδεδομένη είναι στην Ελλάδα - και το Νότιο Πήλιο - και η Φραγκοσυκιά (Opuntia ficus-indica). Είναι ένας χαμηλός, πολύβλαστος κάκτος με φύλλα που έχουν μετατραπεί σε αγκάθια και σαρκώδεις, πράσινους βλαστούς που έχουν αναλάβει το ρόλο της φωτοσύνθεσης. Πάνω στους βλαστούς εκπτύσσονται πολυάριθμα κίτρινα άνθη, τα οποία εξελίσσονται στα νόστιμα φραγκόσυκα. Στο Πήλιο τη βρίσκουμε σε πετρώδεις θέσεις και εγκαταλελειμένες αγροτικές ζώνες σε όλη την παράκτια ζώνη.

Πως θα τα βρείτε

Μια πιο αναλυτική παρουσίαση της χλωρίδας του Πηλίου περιλαμβάνεται στις σελίδες που καλύπτουν τη Χλωρίδα του Κεντρικού Πηλίου, το Χλωρίδα του Δυτικού Πηλίου, το Χλωρίδα του Ανατολικού Πηλίου και το Χλωρίδα του Νοτίου Πηλίου.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος