Οι εκκλησίες του Μαινάλου

Ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής
στο Παλαιοχώρι Ελάτης

Ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής είναι νεότερη εκκλησία που θεμελιώθηκε το 2000 για να ολοκληρωθεί δυο χρόνια αργότερα. Ο ναός κτίστηκε στη θέση του ερειπωμένου ομώνυμου ναού, που υπήρξε ενοριακή εκκλησία του παλιού οικισμού Γαρζενίκος. Ο Γαρζενίκος διαλύθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν οι κάτοικοί του μετακινήθηκαν στην πιο ασφαλή θέση της σημερινής Ελάτης.

Η εκκλησία σχεδιάστηκε από τον καταγόμενο από τη Στεμνίτσα καθηγητή Αρχιτεκτονικής Αργύρη Πετρονώτη, επί μακρόν μελετητή της παραδοσιακής οικοδομικής της ορεινής Ελλάδας.

Ο Πετρονώτης σχεδίασε μια μονόκλιτη εκκλησία στον τύπο του σταυρεπίστεγου ναού, μια μορφή που συνδυάζει επιβλητική παρουσία χωρίς την ανάγκη μεγάλων όγκων και διατηρεί το συμβολικό σχήμα του σταυρού. Ο σταυρεπίστεγος είναι ο προτιμώμενος τύπος μεγάλης εκκλησίας στην Ελλάδα, από την υστεροβυζαντινή περιόδο έως και το τέλος της Τουρκοκρατίας.

Ο σταυρεπίστεγος ναός εμφανίζεται μετά τον 13ο αιώνα και χάρη στη συμμετρική και ορθολογική στατική βάση του απαντά στην ανάγκη για ασφαλές οικοδόμημα, που γίνεται σχετικά γρήγορα και οικονομικά. Η επιλογή κατά τον 18ο και 19ο αιώνα του σταυρεπίστεγου τύπου για τις ενοριακές εκκλησίες στην Αρκαδία αντανακλά την ευκολία ολοκλήρωσης ενός τέτοιου κτίσματος σε σχέση με τις τρουλλαίες βασιλικές και αλληγορείται με την θρυλούμενη "περίοδο 40 ημερών" που παρείχε ο τουρκική διοίκηση για το κτίσιμο εκκλησιών, με σκοπό να περιορίσει το μέγεθός τους.

Εσωτερικά, η Ζωοδόχος Πηγή έχει μια κατά μήκος δίρριχτη καμάρα, η οποία διακόπτεται από μία δεύτερη εγκάρσια και ψηλότερα τοποθετημένη καμάρα, έτσι ώστε ο ελεύθερος χώρος σχηματίζει με σαφήνεια το σχήμα του σταυρού.

Το έργο υλοποιήθηκε υπό την εποπτεία 12μελούς ομάδας από την Ελάτη.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος