Τα μονοπάτια της Αλοννήσου

Χάρη στις προσπάθειες πολλών χρόνων, από τους ντόπιους πεζοπόρους και το Δήμο, η Αλόννησος προσφέρει σήμερα ένα ενδιαφέρον και ολοένα ανανεωνόμενο πεζοπορικό πεδίο και οπωσδήποτε το πιο μεγάλο και ποικίλο σε όλες τις Σποράδες.

Στη δεκαετία του 2000, σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε το πρόγραμμα ανάπλασης των μονοπατιών της Αλοννήσου, που δημιούργησε ένα πολύ ενδιαφέρον πλέγμα 15 διαδρομών, που απλώνεται σε όλο το νησί, με εξαίρεση το βορειότερο τμήμα του Γέρακα. Αν και η υποδομή αυτή είναι ήδη παλιά και φθαρμένη και πολλά μονοπάτια παρουσιάζουν τοπικά προβλήματα βατότητας, ειδικά μετά χιονοπτώσεις του 2017, το έργο αυτό εξυπηρετεί την πεζοπορία ακόμα και σήμερα.

Πιο πρόσφατα, ντόπιοι φίλοι των μονοπατιών της Αλοννήσου, ανάμεσα στους οποίους κύριο ρόλο έχουν ο Ηλίας Τσουκανάς, ο Ιάσονας Τσουκανάς και η Bente Keller, συνεχίζουν το έργο της συντήρησης και σήμανσης των διαδρομών, κρατώντας ζωντανή την πεζοπορική πρόταση του νησιού. Με όλες αυτές τις παρεμβάσει, έχουν διαμορφωθεί διαδρομές που περιλαμβάνουν όλα τα μονοπάτια του παλιού πλέγματος, αλλά και αρκετά νεότερα.

Η παρούσα σύνθεση περιλαμβάνει 27 διαδρομές, συνολικού μήκους 132 χλμ. Οι 26 από αυτές διαδρομές έχουν οργανωθεί σε τρεις ενότητες, ενώ προτείνεται και μια ολοήμερη διάσχιση όλου του νησιού, στο πνεύμα των Μεγάλων Διαδρομών της ηπειρωτικής χώρας.

Τα μονοπάτια της Χώρας Αλοννήσου

Όπως είναι αναμενόμενο, η ένταση των μετακινήσεων και συνεπώς η μεγαλύτερη πυκνότητα παλιών μονοπατιών, διαμορφώθηκε γύρω από τη Χώρα, το Πατητήρι και τους δορυφόρους τους.
Τα περισσότερα από τα μονοπάτια αυτά ήταν πετρόχτιστα και χάρη σε μια εύνοια της τύχης διατηρήθηκαν αρκετά συνεκτικά.

Σχεδόν όλα τα βασικά μονοπάτια της περιοχής της Χώρας εντάχθηκαν στο πρόγραμμα ανάπλασης των μονοπατιών της Αλοννήσου και καθαρίστηκαν και σηματοδοτήθηκαν, οργανωμένα σε αριθμημένες διαδρομές.

Οι διαδρομές που διαμορφώνονται σήμερα γύρω από τη Χώρα είναι:

• Χώρα-Πατητήρι από το κεντρικό καλντερίμι
• Χώρα-Μεγάλος Μουρτιάς από το απ'ευθείαν μονοπάτι
• Χώρα-Μεγάλος Μουρτιάς από τη ράχη
• Χώρα-Μικρός Μουρτιάς-Φάρος, ένας συνδυασμός καλντεριμιού και χωμάτινου μονοπατιού
• Χώρα-Καλόβουλος, μια εύκολη αλλά εντυπωσιακή ανάβαση στην κορυφή με την καλύτερη θέα στην Αλόννησο
• Χώρα-Μικρός Μουρτιάς-Καλόβουλος, μια επική ανάβαση στον Καλόβουλο από την σχεδόν αλπική Δυτική κόψη

Στα βουνά της Αλοννήσου

Η κεντρική Αλόννησος έχει έντονα ορεινή τοπογραφία, με μια κάπως ομαλή κύρια λοφοσειρά και πυκνά δασωμένες πλαγιές, που πέφτουν απότομα προς το Αιγαίο, ειδικά στη βορινή πλευρά. Ένα πλέγμα από διαδρομές διατρέχουν τον άξονα της λοφοσειράς και συχνά κατηφορίζουν τις πλαγιές για να φτάσουν στις προσβάσιμες παραλίες.

Οι διαδρομές στα βουνά της Αλοννήσου:

• Μια ωραία κυκλική διαδρομή με επίκεντρο το ξωκλήσι των Αγίων Αναργύρων
• Κυκλική διαδρομή Πατητήρι-Βότση-Μέγα Νερό, ως ευκαιρία να επισκεφθούμε την παλιά βρύση Μέγα Νερό
• Κυκλική διαδρομή Άγιος Γεώργιος-Μελεγάκια-Άγιος Κωνσταντίνος-Ψηλή Ράχη-Άγιος Γεώργιος, μια μεγάλη πορεία στο παλιό αγροτικό τοπίο της Αλοννήσου
• Διάσελο-Καστανόρεμα-Άγιος Δημήτριος, δηλαδή η διάσχιση της ωραίας και βατής χαράδρας που περιτρέχει τον όγκο του Εύζονα
• Διασκελισμός της Κουμαρόραχης, μια πορεία με ωραία θέα προς την Περιστέρα και τον Άγιο Δημήτριο
• Μέγα Νερό-Αγάλου Λάκκα-Παλιοκαλύβα, μια διάσχιση της βορινής πλευράς της Αλοννήσου με κατάληξη στον κεντρικό ασφαλτόδρομο
• Μέγα Νερό-Μεγάλη Άμμος-Παλιοκαλύβα, μια πορεία στα πευκοδάση της βόρειας πλευράς, που ολοκληρώνεται στον κεντρικό ασφαλτόδρομο
• Βότση-Τουρκοβίγλα: πορεία από το Μέγα Νερό έως τη θέση Τουρκοβίγλα, στον κεντρικό ασφαλτόδρομο
• Βότση-Γελαδιάς, μια μεγάλη πορεία από το Μέγα Νερό, στην Ψηλή Ράχη και κατάληξη στον κεντρικό ασφαλτόδρομο
• Κύκλος στο Παπί του Γέρακα, μια πορεία εισαγωγής στα πιο άγρια τοπία του νησιού
• Γέρακας-κορυφή Ανάληψη, μια επίπονη ανάβαση στην ψηλότερη κορυφή του Γέρακα

Παράκτιες πορείες

Μια ακόμα ομάδα διαδρομών συνδέει τον κύριο οδικό άξονα με τις ωραιότερες παραλίες της Αλοννήσου. Οι διαδρομές αυτές είναι:

• Κύκλος στην Τσουκαλιά, μια ευκαιρία να επισκεφθούμε τα λείψανα των αρχείων εργαστηρίων αγγειοπλαστικής
• Γέρακας-Τούρκου Μνήμα, η πιο βατή πορεία στις ερημιές της βόρειας άκρης του νησιού

Μια ακόμα ομάδα πέντε διαδρομών περιστρέφεται γύρω απο το Βότση, το μικρό συνοικισμό Ισώματα και τις παραλίες Στενή Βάλα και Λεφτός Γιαλός.

• Κυκλική πορεία στο Βότση
• Ισώματα-Στενή Βάλα
• Ισώματα-Λεφτός Γιαλός
• Κεντρικός δρόμος-Στενή Βάλα
• Κεντρικός δρόμος-Λεφτός Γιαλός

Διάσχιση Αλοννήσου

Η Μεγάλη Διάσχιση της Αλοννήσου συντίθεται από ένα συνδυασμό μονοπατιών και δρόμων που στο μεγαλύτερο μέρος τους έχουν ήδη ενταχθεί σε άλλες διαδρομές. Το ενδιαφέρον με τη σύνθεση της μεγάλης αυτής διαδρομής είναι αφενός ότι διασχίζει όλο το νησί και αφετέρου διασυνδέεται με όλες τις πεζοπορικές διαδρομές της Αλοννήσου. Η διαδρομή έχει μήκος σχεδόν 25 χλμ και μπορεί να γίνει σε 10 ώρες.

• Μεγάλη Διάσχιση Αλοννήσου

Σήμανση

Η σήμανση είναι το πιο ευαίσθητο και πιο αδύναμο σημείο των πεζοπορικών διαδρομών στην Ελλάδα. Η Αλόννησος, παρόλη την προσπάθεια που έχει γίνει στον τομέα αυτόν παλιότερα, σήμερα έχει επανέλθει στην κοινή μοίρα όλων των ελληνικών πεζοπορικών δικτύων: μετά την αρχική τοποθέτησή της, η σήμανση αρχίζει να φθίνει και κανείς δεν τη συντηρεί. Έτσι ο πεζοπόρος της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα στηρίζεται σε μια υποδομή της δεκαετίας του 2000, όπως αυτή μπορεί να συμπληρωθεί από τις φιλότιμες προσπάθειες μεμονωμένων φίλων των μονοπατιών του νησιού.

Η αρχική σήμανση περιλάμβανε αρκετές πινακίδες διαδρομής ή περιοχής, με ένα αδρό σκαρίφημα χάρτη και τις βασικές πληροφορίες για τη διαδρομή. Οι περισσότερες από τις πινακίδες αυτές έχουν αφαιρεθεί ή καταστραφεί.

Στο πλαίσιο του ίδιου έργου, τοποθετήθηκαν δεκάδες μικρότερες πινακίδες κατεύθυνσης, χωρίς ένδειξη απόστασης. Οι περισσότερες από τις πινακίδες αυτές είναι ακόμα στη θέση τους και αν και ταλαιπωρημένες από τα χρόνια, εξυπηρετούν το σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκαν.

Κατά μήκος των περισσότερων διαδρομών, είχαν επίσης τοποθετηθεί επιβεβαιωτικά σημάδια πάνω σε μεταλλικούς στύλους, με τον κωδικό αριθμό της διαδρομής. Πολλά από τα σημάδια αυτά είναι ακόμα στη θέση τους, ενώ άλλα έχουν αφαιρεθεί.

Τέλος, υπάρχουν διάφορες άλλες πινακίδες, επίσημες ή αυτοσχέδιες, συνήθως στις αφετηρίες επιμέρους σκελών των διαδρομών, που βοηθούν στον προσανατολισμό του πεζοπόρου και του περιηγητή.

Πόρτες και πορτάκια

Στις περισσότερες διαδρομές θα βρείτε πρόχειρες "πόρτες", που τοποθετούν οι κτηνοτρόφοι για τα ζώα. Συνήθως πρόκειται για απλά ανοίγματα με πλέγμα, τμήματα μιας ευρύτερης περίφραξης. Πολλά ανοίγουν εύκολα, κάποια είναι λίγο εκνευριστικά μπερδεμένα: σε κάθε περίπτωση, ξανακλείστε πίσω σας την πορτούλα.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος