Ναός του Επικούριου Απόλλωνα
Αρχαία μνημεία της ΝΔ Αρκαδίας
Ναός του Επικούριου Απόλλωνα
Ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα απέναντι από το Τετράζιο όρος
Πατήστε για μεγέθυνση
Ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα απέναντι από το Τετράζιο όρος
Ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα είναι ένα από τα σημαντικότερα κτιστά μνημεία του αρχαίου κόσμου. Η θέση του ναού, σε μια ράχη του Κωτύλειου όρους, έχει οπτική επαφή με πολλά ιερά και άλλα σημεία του αρκαδικού ορίζοντα. Το ιερό περιλαμβάνεται στον κατάλογο των μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco και αποτελεί ένα από τα μείζονα σημεία προσέλευσης επισκεπτών της Δυτικής Πελοποννήσου, μετά την αρχαία Ολυμπία.
Η τοποθεσία
Το τοπίο γύρω από τις κορυφές του Κωτύλιου όρους, μιας παραφυάδας του Λύκαιου, είναι κατάσπαρτο από καρστικές υφέσεις, σαν μικρές κοιλάδες, που άλλες είναι επιμήκεις και απορρέουν και άλλες είναι κυκλικές και κλειστές (δολίνες). Τα κοίλα αυτά στην αρχαιότητα λέγονταν βήσσαι και η περιοχή λεγόταν Βάσσαι. Τόσο η κορυφή, όσο και οι νότιες πλαγιές, έχουν άπλετη θέα προς το Λύκαιο και κυρίως το Τετράζι, κορυφές επίσης περίοπτες, παρόλο το μικρό υψόμετρό τους, και φυσικά στολισμένες με αρχαία ιερά. Το τοπίο από τις Βάσσες είναι αμίλητο, δωρικό, τυπικό, όπως λέει και ο Καζαντζάκης "της βουνίσιας αυστηρότητας κι ερημιάς" του αρκαδικού κόσμου.
Η περιοχή των Βασσών ανήκε στην αρκαδική πόλη Φιγάλεια. Αναζητώντας ανακούφιση από τα δεινά των πολέμων του 7ου αιώνα π.Χ. - ή ενδεχομένως από τις επιδημίες που ακολούθησαν - οι Φιγαλείς μετακινήθηκαν προσωρινά στα υψώματα αυτά όπου βρήκαν συνθήκες ειρήνης και καλύτερης υγιεινής. Εδώ υπήρχε παλιός ναός του 7ου αι., που αναφερόταν ως "βασσίτας". Πάνω στο αρχαϊκό αυτό ιερό, οι Φιγαλείς έκτισαν στις αρχές του 5ου αιώνα, μεγαλόπρεπο ναό αφιερωμένο στον Απόλλωνα ως "επικούριο", δηλαδή προστάτη και προστρέχοντα, άρα ως πολεμικό θεό και όχι ως θεό των τεχνών και του φωτός.
Η εξωτερική κιονοστοιχία των δωρικών κιόνων
Ο κλασικός ναός κτίστηκε σε υψόμετρο 1130 μ. σε επίπεδο άνδηρο, που διαμορφώθηκε πάνω στο βράχο, στην έξοδο μιας μικρής λεκάνης, η οποία παρείχε προστατευμένο χώρο για τα βοηθητικά κτίσματα του ιερού. Ο ναός ήταν - και παραμένει - ορατός από όλα τα περιφεριακά ιερά και τις τριγύρω ακροπόλεις, αστράφτοντας σαν φάρος μέσα στο λιτό τοπίο.
Το κτίσμα
Ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα περιλαμβάνει πολλές ιδιαιτερότητες και πρωτοτυπίες και συνιστά ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονήματα της αρχαιότητας και το πρώτο ελληνικό μνημείο που μπήκε στον κατάλογο της UNESCO. Τόσο ο Παυσανίας, όσο και νεότεροι μελετητές, πιστεύουν ότι σχεδιαστής του ναού ήταν ο Ικτίνος, ο αρχιτέκτονας του Παρθενώνα της Αθήνας. Το κτίσμα αντανακλά μια μίξη παραδοσιακών χαρακτηριστικών με νεωτερισμούς και παραλλαγές. Έτσι, είναι μεν εξάστηλος δωρικός, αλλά με 15 κίονες στην μακριά πλευρά (αντί για 13), έχει προσανατολισμό στον άξονα ΒΝ και όχι ΑΔ, συνδυάζει στοιχεία των τριών ελληνικών αρχιτεκτονικών ρυθμών, φέρει ζωφόρο στο εξωτερικό αλλά και στο εσωτερικό του σηκού αντί για το περιστήλιο, μέσα στο σηκό υπήρχε κίονας που έφερε το παλαιότερο γνωστό κορινθιακό κιονόκρανο, και τέλος ο ναός κατασκευάστηκε με θεμελίωση και κολώνες από τοπικά εξορυγμένο ασβεστόλιθο και φέροντα στοιχεία από πελοποννησιακό μάρμαρο.
Την εποχή της παρακμής του ιερού, το χάλκινο άγαλμα του Aπόλλωνα μεταφέρθηκε από τον Επαμεινώνδα στη Μεγάλη Πόλη. Ο ναός έμεινε σε χρήση έως και τα ρωμαϊκά χρόνια, οπόταν και κατέπεσε η στέγη. Στην ύστερη τουρκοκρατία, το μνημείο ήλξε το ενδιαφέρον περιηγητών, αρχαιόφιλων και αρχαιοκάπηλων. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών του 19ου αι., αποκαλύφθηκαν 23 πλάκες της ιωνικής ζωφόρου, οι οποίες το 1815 κατέληξαν στο Βρετανικό Μουσείο, όπου βρίσκονται έως σήμερα.
Οι ανασκαφικές και αναστηλωτικές επεμβάσεις ξεκίνησαν στις αρχές του 20ου αιώνα και μετά το 1975 τέθηκαν υπό το συντονισμό της πολυεπιστημονικής Επιτροπής Συντηρήσεως του Ναού του Επικούριου Απόλλωνα. Το 1975 η επιτροπή πρότεινε και επόπτευσε την εγκατάσταση ειδικού υφασμάτινου στέγαστρου και ικριώματος στήριξης για την προστασία του μνημείου, καθώς θεωρήθηκε ότι τα πετρώματα και τα στοιχεία του ναού εμφανίζουν σημάδια φθοράς και καθιζήσεις. Το στέγαστρο είναι ακόμα στη θέση του, ενώ οι εργασίες αποκατάστασης είναι σε εξέλιξη.
Οι ναοί της Αφροδίτης και της Άρτεμης
Τα λείψανα του ναού της Άρτεμης
Ο ιερός χώρος των Βασσών συμπληρωνόταν από δύο μικρούς ναούς, αφιερωμένους στην Αφροδίτη και την Άρτεμη, που βρίσκονταν εκατό περίπου μέτρα ψηλότερα από το ναό του Επικούριου Απόλλωνα. Πράγματι, κοντά στην κορυφή του Κωτύλιου, κρυμένα μέσα στο κοίλο μιας επιμήκους καρστικής ύφεσης εντοπίστηκαν δύο μικρά, ερειπωμένα ιερά. Από τα ορατά σήμερα λείψανα προκύπτει η εικόνα δύο μεσαίου μεγέθους κτηρίων, με πρόναο και σηκό, στοιχειώδους οικοδομικής, όπου τα λατρευτικά είδωλα ήταν τοποθετημένα σε χαμηλές βάσεις. Οι μικροί αυτοί ναοί ήταν σε χρήση κατά την περίοδο ακμής του μεγάλου ιερού αλλά εγκαταλείφθηκαν στο τέλος των κλασικών χρόνων.
Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide Greece
ΟΔΗΓΟΣ ΣΤΑ ΑΡΚΑΔΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ
Ο οδηγός Αρκαδικά Μονοπάτια είναι διαθέσιμος για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Η Αρκαδικά Μονοπάτια περιλαμβάνεται στην ομάδα της Πελοποννήσου. Αποκτήστε τον οδηγό Αρκαδικά Μονοπάτια ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Αρκαδικά Μονοπάτια είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό Αρκαδικά Μονοπάτια ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης πολλών περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή του αναλυτικού χάρτη όλης της Αρκαδίας και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.