Η φύση του Βούρινου

Η βλάστηση του Βούρινου

Από τους πρόποδες μέχρι τις κορυφές του, ο Βούρινος καλύπτεται από τις τυπικές ζώνες βλάστησης του μεσαίου βουνού - δρυοδάση, θαμνώνες, δάσος φυλλοβόλων, ορεινά κωνοφόρα, πετροπλαγιές πάνω από 1500 μ. Η ιδιαιτερότητα της περιοχής έγκειται ότι στην έκταση του Βούρινου οι πιο πάνω τύποι βλάστησης αναπτύσσονται σε σε δυο διαφορετικά πετρώματα - ασβεστόλιθους και οφιόλιθους - και σε αντιθετικές καταστάσεις φυσικότητας - αλλού γεωργικές γαίες, υπερβοσκημένοι θαμνώνες και δάση υπό αποψιλωτική υλοτομία και αλλού εγκαταλελειμένα αγροτικά τοπία, δυσπρόσιτες κοιλάδες, προστατευόμενα δάση και αβόσκητοι λειμώνες.

Το αποτέλεσμα αυτών των περιβαλλοντικών διαφοροποιήσεων λόγω υψομέτρου, έκθεσης, υποστρώματος και έντασης χρήσης δημιουργεί μια ιδιόμορφη ποικιλία καταστάσεων που δεν συναντάται συχνά σε τόσο μικρούς ορεινούς όγκους.

Σε όλη την έκταση των μολασσικών ιζημάτων, δηλαδή στους πολύπτυχους δυτικούς πρόποδες του βουνού, απλώνονται τα χαρακτηριστικά δρυοδάση της ΒΑ Πίνδου. Στη ζώνη του Βούρινου, το δάσος της δρυός είναι κυρίως πρεμνοφυές και λιγότερο κορμοφυές από ότι στα ανατολικά της Πίνδου, αναπτύσσεται σε πιο άγονα, άνυδρα και διαβρωμένα εδάφη και παρουσιάζει μικρότερη μωσαϊκότητα στο χωρικό πρότυπο διασποράς των καλλιεργειών. Τα κυρίαρχα είδη είναι η Χνοώδης δρυς (Quercus pubescens), η Απόδισκη δρυς (Quercus petraea) και η Μακεδονική δρυς (Quercus trojana).

Στα ανατολικά, η πολύ πιο ομαλή τοπογραφία ευνόησε την επέκταση της γεωργίας στη ζώνη του δρυοδάσους και έτσι οι βελανιδιές έχουν περιοριστεί κυρίως στις πλαγιές των ρεματιών.

Στα δυτικά, το ανώτερο όριο της βελανιδιάς περιγράφεται αρκετά πιστά με τον βασικό δρόμο από τη Μπάρα προς τον Έξαρχο και το Χρώμιο - μια τεχνητή γραμμή που ταυτίζεται με την επαφή μολάσσας - οφιολίθων - ενώ στα ανατολικά ακολουθεί την τεθλασμένη της επαφής των ασβεστολίθων με τα ιζήματα της Πελαγονικής.

Και στις δυο περιπτώσεις, η βελανιδιά σταματά στην ισοϋψή των 700 μέτρων, πάνω από την οποία εκτείνονται οι θαμνώνες της Δυτικής Μακεδονίας: ένα μίγμα από πυκνούς πουρναρώνες και κεδρώνες, χέρσες εκτάσεις με παλιούρια (Paliurus spina-christi), πετροπλαγιές που χαμηλά έχουν βελανιδιές (κυρίως Μακεδονική δρυ), Χρυσόξυλο (Cotinus coggygria) και λαδανιές (Cistus creticus) ενώ ψηλότερα φιλοξενούν πυξάρια (Buxus sempervirens), και τέλος παλιές αγροτικές ζώνες με γκορτσιές (Pyrus amygdaliformis) και αγριοκορομηλιές (Prunus cocomilia). Ο θαμνώνας αυτός, που έχει σαφή μεσογειακά χαρακτηριστικά, καλύπτει τη χαμηλή ζώνη των οφιολίθων και όλη τη ζώνη του ασβεστόλιθου, φτάνοντας μέχρι το υψόμετρο των 1000 μέτρων.

Ανάμεσα στο θαμνώνα και το ορεινό δάσος, το οροπέδιο Κόκκινα Χώματα είναι πρακτικά άδεντρο, διατηρώντας κάποιες ζώνες με βελανιδιές στον πυρήνα του και αρκετές συστάδες κέδρων (Juniperus foetidissima και Juniperus oxycedrus) στην περίμετρό του.

Το ορεινό δάσος του Βούρινου καλύπτει κυρίως τη δυτική ενότητα του βουνού και είναι συμπαγές μόνο στις οφιολιθικές πλαγιές. Το δάσος αποτελείται από Μαύρη πεύκη (Pinus nigra), που απλώνεται αποκλειστικά στις πλαγιές του Ντρισινίκου, και Μακεδονίτικο έλατο (Abies borisii-regis), που δασώνει όλη την Κοιλάδα του Μεσιανού Νερού και τους γύρω ασβεστολιθικούς όγκους.

Το δάσος του Μαυρόπευκου είναι συμπαγές και συντίθεται από δέντρα δυο ηλικιακών ζωνών (μια στέγη ατόμων περίπου 100 ετών και έναν υπόροφο πολύ νεότερων ατόμων, σε μίξη με κέδρα και πυξάρια), ενώ το Έλατο φιλοξενεί μεγάλες ζώνες πλατύφυλλων: κυρίως γάβρους και σε μικρότερο ποσοστό άλλα φυλλοβόλα, όπως Οστρυές (Ostrya carpinifolia), Φράξους (Fraxinus ornus), Φτελιές (Ulmus minor subsp. canescens), Σφεντάμια (Acer campestre και Αcer monspessulanum) και Κρανιές (Cornus mas).

Μέσα στο δάσος κωνοφόρων συναντάμε λίγα διάσπαρτα άτομα Ίταμου (Taxus baccata), ενώ σποραδικά αναπτύσσονται κεδράκια (Juniperus communis subsp. hemisphaerica) και άλλοι ευμεγέθεις θάμνοι.

Οι ψηλές κορυφές και οι κορυφογραμμές που τις ενώνουν, δηλαδή οι ζώνες πάνω από τα 1500-1600 μέτρα, υπόκεινται σε κλιματικές συνθήκες που εμποδίζουν την ανάπτυξη των δέντρων. Οι περιοχές αυτές εκτείνονται αποκλειστικά στον οφιόλιθο και φιλοξενούν είδη που είναι συνήθη σε αντίστοιχες ζώνες, όπως οι σερπεντινικές πλαγιές της Βάλια Κάλντα. Πρόκειται για μια αραιή βλάστηση χαμηλής ανάπτυξης Μαυρόπευκων, άφθονα πυξάρια και διάσπαρτα κέδρα (Juniperus communis subsp. nana), ενώ στην ακμή του μέγιστου υψομέτρου αναφέρονται αραιά Ρόμπολα (Pinus heldreichii).

Μέσα και γύρω από τα πυξάρια αναπτύσσονται διάφοροι θαμνίσκοι (όπως ο Ευώνυμος, Euonymus verrucosus) και πόες, ανάμεσα στις οποίες και πολλά από τα αξιοπρόσεκτα είδη της πολύ ενδιαφέρουσας χλωρίδας του Βούρινου.

Κείμενο & φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος