Χλωρίδα των Βαρδουσίων

Χλωρίδα των Βαρδουσίων

Γνωρίστε είδη φυτών

Βαρδούσια topoguide
Βαρδούσια topoguide: Campanula rupicola

Το εκτεταμένο αλπικό τοπίο των Βαρδουσίων τράβηξε το ενδιαφέρον πολλών βοτανικών από τα τέλη του 19ου αιώνα, που δικαιολογημένα ανέμεναν οι απόκρημνες πλαγιές τους να κρύβουν βοτανικούς θησαυρούς. Πράγματι, αρκετά νέα – τότε - είδη έχουν περιγραφεί από τα Βαρδούσια Όρη, με περιορισμένη εξάπλωση είτε στα όρια του ορεινού συμπλέγματος, είτε στην ορεινή ζώνη της Ρούμελης.

Βαρδούσια topoguide
Βαρδούσια topoguide: Crocus veluchensis

Μία συγκεντρωτική εικόνα της χλωρίδας των Βαρδουσίων παραδίδει ο δασολόγος Ανδρέας Βλάχος στην διατριβή του (2006) πάνω στη χλωρίδα και τη βλάστηση της περιοχής: περίπου 1120 είδη και υποείδη (ταξινομικές μονάδες, taxa) έχουν καταγραφεί, τεκμηριώνοντας τον σημαντικό βοτανικό πλούτο της ορεινής ζώνης. Σε αυτή τη διαπίστωση συνηγορεί και το αρκετά σημαντικό ποσοστό, κοντά στο 9% ή περίπου 100 taxa, των φυτών που αποτελούν ελληνικά ενδημικά είδη.

Βαρδούσια topoguide
Βαρδούσια topoguide: Minuartia stellata

Με τα παρόντα δεδομένα, 4 φυτά θεωρούνται ότι απαντούν αποκλειστικά στα Βαρδούσια (στενοενδημικά): η αχίλλεα Achillea barbeyana, η καμπανούλα Campanula columnaris, η κεφαλάρια Cephalaria graberrima και το υποείδος του άλισσου Alyssum nebrodense ssp. tenuicaule. Ενδημικά της Στερεάς Ελλάδας που απαντούν κι εδώ είναι ο φλώμος Verbascum reiseri, η αλπική ανθεμίδα Anthemis spruneri, οι καμπανούλες Campanula rupicola και Campanula topaliana subsp. delphica, η σιληνή Silene barbeyana κ.α.

Βαρδούσια topoguide
Βαρδούσια topoguide: Silene auriculata

Ορισμένα ακόμη πολύ ενδιαφέροντα, αισθητικά και φυτογεωγραφικά, φυτά του ορεινού συγκροτήματος είναι η κίτρινη γεντιανή Gentiana lutea, ο ράμνος Rhamnus sibthorpiana, το θαμνοσκιάδιο Thamnosciadium junceum, το αγριοθύμαρο Thymus hartvigii κ.α. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα τυπικά γένη της ορεινής χλωρίδας, όπως τα Κεράστια, οι Σαξιφράγες, οι Ασπέρουλες, οι Βιόλες και οι Δίανθοι, που στα Βαρδούσια εκπροσωπούνται από πολύ χαρακτηριστικά είδη, συνήθως ενδημικά της Ελλάδας ή της Βαλκανικής.

Οι Σαξιφράγες

Στους αναρίθμητους βραχώνες των Βαρδουσίων θα συναντήσουμε τα είδη του γένους Saxifraga, που εδώ εκπροσωπείται από πολλά και εξαιρετικά ενδιαφέροντα μέλη.

Βαρδούσια topoguide
Βαρδούσια topoguide: Saxifraga rotundifolia subsp. chrysospleniifolia
Το όνομα του γένους προέρχεται από τη σύνθεση των λατινικών λέξεων saxum (που σημαίνει βράχος) και frango (που σημαίνει σχισμή), άρα πολύ εύγλωττα προσδιορίζει το υπόστρωμα διαβίωσης των περισσοτέρων ειδών του γένους: τις σχισμές των βράχων.
Στην ανώτερη ζώνη του βουνού θα συναντήσουμε την καθαρά αλπική Saxifraga sempervivum. Χαρακτηριστική τοποθεσία κατάσπαρτη από την Saxifraga sempervivum, αυτό το πραγματικό στολίδι των υποαλπικών βραχόκηπων, είναι τα κάθετα βράχια των τελευταίων δεκάδων μέτρων στις Πόρτες του Μέγα Κάμπου.
Όλες οι ορεινές Saxifraga έχουν ένα μαξιλαρόμορφο υπόστρωμα, που συντίθεται από τα φύλλα και περιβάλλει το ρίζωμα. Η κακτοειδής μορφολογία αντανακλά μια φυσιολογία δύο ταχυτήτων - όπως και στους κάκτους, αν και στην αντίστροφη εποχή, το φυτό περνά μια μεγάλη περίοδο αδράνειας, ναρκωμένο, αλλά και προστατευμένο, από το βαθύ χιόνι.
Πιο χαμηλά, από τα 1000 έως και τα 2000 μέτρα, αποκλειστικά σε σχισμές κάθετων βράχων, θα βρούμε την Saxifraga paniculata.
Στο ίδιο γένος, αξίζει να αναφερθούν η δυσεύρετη Saxifraga sibthorpii, η πανέμορφη Saxifraga rotundifolia subsp. chrysospleniifolia, που προτιμά πιο υγρές τοποθεσίες και η μικρούλα Saxifraga tridactylites.

Οι Βιόλες

Βαρδούσια topoguide
Βαρδούσια topoguide: Viola aetolica

Οι βιόλες είναι από τα πιο καλά μελετημένα γένη στην Ελλάδα. Στα Βαρδούσια συναντάμε τεράστιους πληθυσμούς από την πολύ διαδεδομένη Viola graeca, που απλώνεται σε όλα τα λιβάδια πάνω από το δασοόριο, ενώ σποραδικές είναι οι παρουσίες της Viola aitolica, που τη βρίσκουμε κυρίως σε υποαλπικά λιβάδια και της Viola poetica, ενδημική βιόλα των τεσσάρων μεγάλων βουνών της Στερεάς Ελλάδας (Παρνασσός, Γκιώνα, Βαρδούσια και Οίτη) και χαρακτηριστικό φυτό των συμπαγών ασβεστολίθων στις Σούφλες και την Πλάκα-Πυραμίδα.
Σε θέσεις με βράχια και χαμηλή βλάστηση, σε πιο χαμηλά υψόμετρα και πιο ξηρές συνθήκες, θα βρούμε τη χνουδωτή Viola parvula και την όμορφη Viola kitaibeliana. Τέλος, σποραδικές αλλά συνήθεις είναι οι Viola alba, Viola odorata και Viola reichenbachiana, που τις βρίσκουμε κοντά σε νερά και υγρές τοποθεσίες του δάσους, καθώς και η βιόλα των λιβαδιών Viola riviniana.

Οι Ασπέρουλες

Βαρδούσια topoguide
Βαρδούσια topoguide: Asperula boissieri

Οι Ασπέρουλες είναι χαρακτηριστικά μαξιλαρόμορφα φυτά της υποαλπικής και αλπικής ζώνης, με εύοσμα μικρά ανθάκια με τέσσερα πέταλα. Στα Βαρδούσια, σύμφωνα με την πιο ενδελεχή καταγραφή που έχει γίνει μέχρι σήμερα (Βλάχος 2006), έχουν αναγνωριστεί 5 είδη Asperula, δύο από τα οποία (Asperula boissieri και Asperula oetaea) είναι ελληνικά ενδημικά.

Οι Δίανθοι

Βαρδούσια topoguide
Βαρδούσια topoguide: Dianthus integer subsp. minutiflorus

Το όνομα του γένους, Dianthus, προέρχεται από αναφορά του Θεόφραστου που σχετίζει το λαμπερό, συμμετρικό άνθος των φυτών με τον Δία (Dianthus=Δίας+άνθος). Tα Dianthus λέγονται συνήθως αγριογαρύφαλλα, καθώς ένας αντιπρόσωπος του γένους αποτελεί τον πρόγονο των καλλιεργούμενων καλλωπιστικών γαρύφαλλων.
Στα Βαρδούσια έχουν αναγνωριστεί 9 είδη του γένους. Από αυτά, τα τέσσερα (Dianthus biflorus, Dianthus diffusus, Dianthus haematocalyx ssp. ventricosus και Dianthus tymphresteus) είναι ελληνικά ενδημικά (το Dianthus haematocalyx ssp. ventricosus είναι ενδημικό της Στερεάς Ελλάδας, με εξάπλωση στη γνωστή τετράδα - Παρνασσός, Γκιώνα, Βαρδούσια, Οίτη).

Το γένος Cerastium

Βαρδούσια topoguide
Βαρδούσια topoguide: Cerastium banaticum

Το γένος Cerastium ανήκει στην οικογένεια των Caryophyllaceae. Το γένος περιλαμβάνει παγκοσμίως περίπου 200 είδη, που τα περισσότερα βρίσκονται στις εύκρατες περιοχές του Βορείου ημισφαιρίου.
Στην Ελλάδα ευδοκιμούν περίπου 115 είδη Cerastium, που τα συναντάμε σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα. Πολλά από τα είδη της χώρας έχουν βαλκανική κατανομή, ενώ αρκετά είναι ενδημικά της Ελλάδας. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχουν τα ελληνικά ενδημικά περιορισμένης εξάπλωσης, με κορυφαίο το στενοενδημικό του Ολύμπου Cerastium theophrastii, το στενοενδημικό του Βούρινου Cerastium vourinense, ενώ άλλα τα μέλη του γένους είναι ενδημικά της Κρήτης και Καρπάθου ή της Πελοποννήσου.
Τα Βαρδούσια φιλοξενούν μόλις 7 είδη από το μεγάλο αυτό γένος (Βλάχος 2006). Ωστόσο, τα δύο πιο διαδεδομένα και πολυπληθή είδη του γένους Cerastium, το Cerastium banaticum και το Cerastium candidissimum, είναι από τα φυτά που είναι εύκολο να εντοπίσει και να αναγνωρίσει ο ορειβάτης, που θα τα συναντήσει σε αφθονία ακόμα και στην περίμετρο των καταφυγίων.
Το πιο ενδιαφέρον είδος Cerastium των Βαρδουσίων, από βιογεωγραφική σκοπιά, είναι το Cerastium cerastoides.

Πως θα τα βρείτε

Φωτογραφίες και περιγραφές ειδών χλωρίδας των Βαρδουσίων, σπάνιων και κοινών, περιλαμβάνονται στον οδηγό Βαρδούσια topoguide.

Ο οδηγός Βαρδούσια topoguide περιλαμβάνεται στην ομάδα της Κεντρικής Ελλάδας, στις περιοχές της εφαρμογής topoguide Greece.

H εφαρμογή topoguide Greece είναι διαθέσιμη για συσκευές Android από το Google Play.

H εφαρμογή topoguide Greece είναι επίσης διαθέσιμη για συσκευές iOS (iPhone και iPad) από το App Store.

Η εφαρμογή καθοδηγεί τον χρήστη να εντοπίσει την περιοχή-τύπο του φυτού.