Πηγές και νερά της Σαλαμίνας

Πηγές και νερά της Σαλαμίνας

Αν και όχι τόσο άνυδρη όσο η γειτονική Αίγινα, η Σαλαμίνα έχει λίγους και γεωγραφικά περιορισμένους υδατικούς πόρους. Ειδικά τα επιφανειακά νερά - χείμαρροι και πηγές - βρίσκονται αποκλειστικά στο νότιο τμήμα του νησιού, όπου και το ανάγλυφο και η διαδοχή των γεωλογικών στρωμάτων συννηγορούν για την παρουσία τους. Το υπόλοιπο νησί έζησε με τη βροχή, που τη συνέλλεγε στα πηγάδια, τις στέρνες και τις υπόγειες φρεατοδεξαμενές.

Μικρή Αττική topoguide
Σαλαμίνα: Δεξαμενή σε αγροικία κοντά στο Σατερλί

Στην σύντομη αυτή παρουσίαση θα σταθούμε σε μερικά από τα σημεία υδροληψίας της νότιας Σαλαμίνας, όπου τα σημάδια των παραδοσιακών τεχνικών συλλογής νερού είναι ακόμα ζωντανά.

Η Σπέλα

Μικρή Αττική topoguide
Σαλαμίνα: Η πηγή Σπέλα

Η Σπέλα (σπηλιά, στα αρβανίτικα) είναι η πιο σημαντική πηγή της υστεροβυζαντινής Σαλαμίνας. Η σταθερή ποσότητα νερού που παρείχε η πηγή αποτέλεσε το κίνητρο σύμπηξης του ιστορικού οικισμού Μούλκι, δηλαδή το σημερινό Αιάντειο. Το νερό πηγάζει κάτω από το βατό επίπεδο, μέσα σε βράχινη λεκάνη που είναι καλυμμένη με παλιό τοίχο και βρίσκεται μέσα στο χώρο της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη του Νηστικού.

Το Τουρκοπήγαδο

Μικρή Αττική topoguide
Σαλαμίνα: Το Τουρκοπήγαδο

Στο δρόμο που ανηφορίζει μέσα σε χαράδρα, από τα Περιστέρια προς το οροπέδιο Γκίνανι, συναντάμε στα αριστερά μας πηγάδι, το Τουρκοπήγαδο, όνομα που παραπέμπει πιθανόν στην επισκευή του πηγαδιού από οθωμανό πηγαδά. Από αυτό το πηγάδι υδρεύονταν οι κάτοικοι του μεσαιωνικού οικισμός του Γκίνανι, δεδομένου ότι δεν υπάρχει στο οροπέδιο άλλη παροχή νερού.
Αν και το πηγάδι έχει αποκτήσει νεώτερο, τσιμεντένιο επιστόμιο, είναι εμφανώς πολύ παλιό, οπωσδήποτε μεσαιωνικό, ίσως και αρχαίο.

Πηγή Καμαρίτσα

Μικρή Αττική topoguide
Σαλαμίνα: Η κρηνική κατασκευή της πηγής Καμαρίτσα

Λίγο χαμηλότερα από το πλάτωμα όπου διακρίνονται τα λείψανα του Παλιομονάστηρου του Αγίου Νικολάου ανέβλυζε, κοντά το ρείθρο της εματιάς, η πηγή Καμαρίτσα (προφανώς παλιά λεγόταν Καμάριζα, ίσως από κάποιο θόλο ή τόξο, που λαϊκά λέγεται καμάρα). Η προφορική παράδοση αναφέρει ότι ο λόγος μετακίνησης των μοναχών από την παλιά θέση της μονής στη σημερινή ήταν ότι η πηγή στέρεψε. Σήμερα βρίσκουμε ένα ρηχό πηγάδι, εξοπλισμένο με χειροκίνητη αντλία, που διατηρεί λίγο νερό, ενώ δίπλα του υπάρχει ένα άνοιγμα στο πρανές, από όπου μάλλον κάποτε ανέβλυζε νερό.

Πηγή Αγίου Νικολάου

Μικρή Αττική topoguide
Σαλαμίνα: Η κρήνη της πηγής Αγίου Νικολάου

Αξιόλογη πηγή, κοντά στον παλαιότατο ναό του Αγίου Γεωργίου του Καλυβίτη. Η ανάβλυση είχε σταθερή ροή και παλιότερα άρδευε τοπικό περιβόλι. Η παλιά αυτή πηγή, που θεωρείται ότι αποτέλεσε το κίνητρο μετακίνησης της μονής Αγίου Νικολάου στη σημερινή θέση της, έχει πλέον μαστευτεί κατάλληλα και πλαισιώνεται από μεγάλη κρηνική κατασκευή.

Ο Βώκαρος

Μικρή Αττική topoguide
Σαλαμίνα: Ο Βώκαρος

Ο χείμαρρος που συγκεντρώνει τις απορροές της άνω λεκάνης του Σταυρού μπαίνει στην κοιλάδα του Αγίου Νικολάου Λεμονιών μέσω ενός βράχινου τοίχου, ύψους 35 μέτρων. Στη διάρκεια έντονων καιρικών φαινομένων με μεγάλα ύψη βροχής, εδώ σχηματίζεται ένας θορυβώδης καταρράκτης. Το αρβανίτικο τοπωνύμιο είναι Τοριβίρι, που σημαίνει ορμητικός χείμαρρος.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

Οδηγός της Σαλαμίνας

Μικρή Αττική topoguide

Φωτογραφίες και περιγραφές των πηγών της Σαλαμίνας περιλαμβάνονται στην εφαρμογή Μικρή Αττική topoguide.

Η Μικρή Αττική topoguide είναι έτοιμη να σας οδηγήσει σε όλη την Αττική μέσα από 65 πεζοπορικές διαδρομές και με τη βοήθεια περισσότερων από 1000 Σημείων Ενδιαφέροντος.

Μαζί με έναν εξαιρετικά λεπτομερή χάρτη και ενημερωμένο χάρτη, η Μικρή Αττική topoguide περιλαμβάνει ένα ψηφιακό βιβλίο 50 σελίδων παρουσιάζει όλες τις πτυχές της γεωγραφίας, της φύσης και του πολιτισμού της μοναδικής αυτής περιοχής.

Ταξιδέψτε με το Android smartphone σας μαζί με τη Μικρή Αττική topoguide, που περιλαμβάνεται ως τοπικός οδηγός στην εφαρμογή topoguide Greece. Αποκτήστε τη Μικρή Αττική ως αγορά εντός της εφαρμογής (in app purchase): θα τη βρείτε στην ομάδα της Αττικής.

Αν πάλι έχετε iPhone ή iPad, κατεβάστε τη Μικρή Αττική topoguide μέσα από τη γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τη Μικρή Αττική ως αγορά εντός της εφαρμογής (in app purchase): θα τη βρείτε στην ομάδα της Αττικής.

Ο οδηγός Μικρή Αττική topoguide προσφέρει off-line λεπτομερείς χάρτες με όλα τα στοιχεία που ενδιαφέρουν τον πεζοπόρο. Πάνω στο μονοπάτι, κάνει ενεργητική πλοήγηση κατά μήκος της διαδρομής, βοηθώντάς τον να διατηρεί την πορεία του, ενώ προβάλλει τα Σημεία Ενδιαφέροντος του άμεσου περιβάλλοντός του.